Sinds de laatste financiële crisis hebben menig expert – en nog meer non-experts – zich het hoofd gebroken over oorzaken, schuldigen en bovenal de vraag: hoe te voorkomen dat de geschiedenis zich zal herhalen?
Als zelfbenoemd leek op het gebied van zogenaamde ‘Credit Default Swaps’ en ‘Exotic Derivatives’ heb ik dit debat geprobeerd te volgen. Keer op keer viel mij op dat oorzaken – en daarom oplossingen – over het algemeen worden gezocht op het terrein van strengere regulering en aanpassen van incentives. Alles om het ‘beest’ van de markt te temmen, zodat het zich niet tegoed kan doen aan onschuldige prooien. Zeg maar, de 99% die niet werkzaam is in of gelinkt is aan de financiële sector. Hoewel de regulering natuurlijk heeft gefaald en incentives zonder twijfel pervers waren – en waarschijnlijk nog steeds zijn – denk ik dat er een belangrijk aspect onderbelicht blijft: Moraal en vrije wil.
Amoreel
Een van de observaties die Joris Luijendijk doet in zijn boek ‘Dit kan niet waar zijn’, is dat de financiële sector niet zozeer immoreel of moreel is, maar slechts amoreel: Moraliteit is simpelweg niet relevant en de enige leidraad voor beslissingen is het verhogen van winst. De enige beperkingen zijn de kaders van de wet.
Hoewel het mij lijkt dat deze leidraad in zichzelf als een moraal kan worden gezien, ben ik het met zijn observatie eens: het verhogen van aandeelhouderswaarde als doel en de wet als enige beperking van de speelruimte waarbinnen dat te doen, zou nooit het enige framework mogen zijn waarbinnen managers en leiders beslissingen nemen. De wet is altijd grijs, zeer buigzaam, zeker als miljoenen beschikbaar zijn voor het aantrekken van de beste legal experts en de makers van dezelfde wet onder zeer grote invloed staan van deze zelfde miljoenen.
De kracht van de mensheid
Het probleem is dat we met zijn allen lijken te hebben geaccepteerd dat dit de enige manier is. Het lijkt erop dat we gevangen zitten in een systeem wat niet het beste met ons voor heeft, maar wat ook wel weer een zeker mate van comfort geeft. Niet na hoeven te denken over complexe ethische vraagstukken is ook wat waard.
Hoewel het erop lijkt dat het systeem zoals beschreven steeds meer ons huidige economisch en politiek klimaat beïnvloedt, vraag ik me af of dit op individueel niveau ook stand houdt. Immers, is de mens echt zo’n puur calculerend en rationeel wezen? Zijn we echt zo niet empathisch dat de impact van ons doen en laten ons koud laat, zolang we er niet voor in de bak belanden? Is niet juist de kracht van de mensheid, dat we in staat zijn om zelf na te denken, te reflecteren, te voelen en te besluiten, zonder daar een wetboek voor nodig te hebben? Er is geen enkele wet die mij ervan heeft overtuigd om in de gezondheidszorg mijn carrière op te bouwen in plaats van, laten we zeggen, het verkopen van suikerdrankjes. En de eerste bonus waarvan ik creatiever werd, moet ik nog steeds krijgen.
Voelen in plaats van rekenen
Hoewel ik zeker weet dat het ‘wel degelijk waar’ is, ben ik een stukje positiever gestemd over de toekomst dan Luijendijk. Een klein voorbeeld is de beste uitleg. Gisteren werd ik gebeld door een professional die ik een jaar geleden heb proberen aan te nemen voor een functie als Account Manager voor medische systemen in Mexico. Hij bedankte me toen vriendelijk en vertelde dat hij zo’n 40% meer kon verdienen bij Philip Morris, ‘s werelds grootste tabaksfabrikant. Ik heb hem verteld dat hij altijd welkom is op het moment dat hij tot het inzicht komt dat dat niet de best keuze is. Dat moment was gisteren. Met een zwangere vrouw en de passie in zijn ogen volledig verdwenen, is hij tot de conclusie gekomen dat het bijdragen aan een betere gezondheidszorg in plaats van die te vernietigen, veel meer voordelen heeft dan alleen monetaire. Voordelen die door geen enkel economisch model kunnen worden verklaard en waar geen enkele wet voor nodig is om te begrijpen of ze wel door de beugel kunnen.
Door diep naar binnen te kijken, in plaats van naar buiten en door te voelen in plaats van te rekenen, weten we prima wat goed en slecht is. Als leiders, onderwijzers en opvoeders (sinds 6 maanden ben ik trotste vader van een dochtertje) hebben wij de unieke kans om hiertoe een aanzet toe te geven.
Mark Stoffels is General Manager Mexico, Philips Healthcare.
Bron: Sigma
