Econoom en bestseller auteur Moisés Naim voorspelt in The end of power: From Boardrooms to battlefields and churches to states, why being in charge isn’t what it used to be het einde van macht zoals wij dat kennen.
Het boek mag met recht een allesomvattende observatie van de huidige wereldorde genoemd worden. Naim behandelt specifiek de macht van het bedrijfsleven, de macht van traditionele politieke partijen, de militaire macht en de macht van religie als instituut. Zo verliezen in de Verenigde Staten grote multinationals aan marktkracht. Creatieve, kleine en dynamische bedrijven, veelal technologisch georiënteerd, nemen deze rol met verve over. Ter illustratie: in de top 100 van bedrijven in de Amerikaanse Fortune 500 lijst van 2010 staan er nog slechts 66 die er in 2000 ook al waren en 36 bedrijven moesten in 2000 zelfs nog opgericht worden.
Financiële macht geeft niet meer de doorslag
Ook de tijd dat traditionele politieke partijen het belangrijkste podium waren voor bezorgde burgers om hun frustraties, verlangens en eisen over te brengen lijkt voorbij. De opkomst van social movements, maar ook de daling in de ledenaantallen van politieke partijen laten dit zien. Een politieke partij, inclusief statuten en een secretariaat, is geen vereiste meer om invloed uit te oefenen. Ook militair gezien ziet Naim een opvallende transitie. Hij noemt het minilateralisme. Er is een kleiner aantal landen voor nodig om de wereld te veranderen. Ook financiële macht geeft niet meer de doorslag. Al Qaeda bijvoorbeeld, spendeerde slechts 500.000 dollar aan de aanslagen van 9 september 2011. De kosten voor de Amerikaanse gemeenschap, inclusief de militaire reactie van George Bush, liepen op tot het veelvoudige van dit relatief schamele bedrag. Ook de verlammende werking van de vetomacht in de VN Veiligheidsraad ondersteunt de theorie van het minilateralisme.
Verlammende werking
Een te grote vermindering van de macht van de genoemde traditionele instituties heeft een verlammende werking op de samenleving. Ook dat constateert Naim. “Een mogelijke definitieve intrede van ad hoc- en one issue-bewegingen ten koste van traditionele politieke partijen impliceert een groot verlies aan specifieke kennis. Deze is niet gemakkelijk te vervangen door nieuwkomers. Het institutionele geheugen gaat op deze manier verloren.” Ook de banaliteit van social media brengt nadelen met zich mee. “Er is tegenwoordig slechts een smsje voor nodig om een maatschappelijke actie te ondersteunen. De risico’s die de grootschalige activistische acties van weleer met zich meebrachten worden niet meer genomen en dit komt de impact en zeggingskracht niet ten goede.”
Machtigen der aarde
The End of Power werd begin dit jaar door Mark Zuckerberg van Facebook uitgekozen als het eerste boek van zijn wereldwijde boekenclub. Naím werd nog vaker dan voorheen werd gevraagd om de machtigen der aarde te adviseren. “Er staat dagelijks nieuws op de voorpagina’s dat mijn stelling bewijst”, zegt Naim tegen De Volkskrant. “Let wel: ik zeg niet dat er geen macht meer is in de wereld. Het zou nogal dom zijn om niet in te zien dat Poetin, Google, JP Morgan en het Vaticaan heel machtig zijn. Ze zijn alleen veel beperkter in wat ze met die macht kunnen doen dan vroeger. Hun macht is veel vluchtiger.”
Drie grote revoluties
Volgens Naím komt de afbrokkeling van macht door drie grote revoluties die zich op langere termijn voltrekken, de drie m’s: meer, mobiliteit en mentaliteit. Ten eerste is er door technologische vooruitgang méér van alles: meer voedsel, meer gezondheid, meer welvaart. Mensen die meer hebben, laten zich minder makkelijk vertellen wat ze moeten doen door een machthebber dan hele arme mensen, is zijn stelling. Mobiliteit is ook spectaculair toegenomen: zowel fysieke mobiliteit, ook over grenzen heen, als virtuele mobiliteit, dankzij internet. Naím denkt dat mensen die makkelijker van het ene naar het andere land gaan, lastiger te domineren zijn door een machthebber dan mensen die binnen de landsgrenzen blijven. Bij de derde m, van mentaliteit, beschrijft Naím hoe burgers door deze ontwikkelingen steeds veeleisender worden jegens hun machthebbers, waardoor de druk op hen sterk is toegenomen.
Over Moisés Naim
Naím is wetenschapper bij internationale denktank Carnegie Endowment for International Peace. Hij was veertien jaar hoofdredacteur van het gerenommeerde tijdschrift Foreign Policy, minister van Handel en Industrie in Venezuela en CEO bij de Wereldbank. Naím is redacteur bij The Atlantic en is auteur van meerdere boeken op het gebied van geopolitiek en internationale economische ontwikkelingen. Zijn boek over macht is hier aan te schaffen.
