Voorafgaand aan de uitreiking van de Kristalprijs discussieerden VNO-NCW, Oxfam Novib, emeritus hoogleraar Richard Happé en de Nederlandse Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling (VBDO) over openheid over belastingafdracht. ‘Er moet licht in de duisternis komen.’
‘Hoe transparant zijn we over hoe we belastingafspraken maken’, gooide dagvoorzitter Inge Diepman de knuppel in het hoenderhok. Jeroen Lammers van VNO-NCW: ‘Volgens mij worden ondernemers vaak als bad guy afgeschilderd, maar volgens mij valt dat wel mee. Heel veel bedrijven zijn bezig om de afdracht netjes te doen en geven daar openheid van zaken over.’ Happé was het daarmee niet eens. ‘In de afgelopen tien a vijftien jaar heeft er in de fiscale wereld complete duisternis geheerst. Dat gaf vrij spel voor belastingontwijking. Nu er (naar aanleiding van de case Starbucks, red.) meer bekendheid over komt, ontstaat er ook meer verontwaardiging. Ik zie bedrijven de laatste tijd als gevolg daarvan ook schuiven. Ze willen meer rekening houden met de publieke opinie.’
Geforceerd openen van deur
Happé noemt het het geforceerd openen van de deur die de fiscalist en accountant graag dicht hadden gehouden. ‘Maar ik ben nog niet tevreden. Grote ondernemingen zouden meer kunnen doen. Ik zie nog teveel verdeeldheid in het bedrijfsleven en de belastingadvieswereld.’ Francis Weyzig van Oxfam-Novib wees op afspraken in Oeso-verband. Daar spraken ‘s werelds belangrijkste industrielanden een actieplan af tegen belastingontwijking. Daardoor moeten bedrijven onder meer per land aangeven in welke mate ze daar actief zijn. Dat leidt tot meer transparantie voor belastingautoriteiten en tot uitwisselen van gegevens tussen diezelfde autoriteiten. Maar de afspraken openbaar bekendmaken, gaat de meeste multinationals (nog) te ver. Weyzig: ‘Ik vind dat er in Oeso-verband goede stappen zijn gezet, maar we zijn voor transparantie nog steeds aangewezen op informatie die we stiekem hebben verkregen.’
Op kruistocht langs boardrooms
Giuseppe van der Helm van de VBDO is volgens Diepman op kruistocht langs boardrooms. Hij vertelde: ‘Van de 64 internationale ondernemingen die wij beoordeeld hebben, zijn er maar 9 die openheid geven over hun belastingbeleid en hun afdracht. Je zou belasting moeten afdragen naar de geest van de wet, in plaats van naar de letter van de wet. Belasting is geen profit center. Sterker nog: bedrijven bewandelen rare sporen omdat ze geld kunnen verdienen met belasting.’ De huidige houding deed Happé denken aan een afspraak met zijn dochter van 16 jaar oud. ‘Ik ben een klassieke vader. En dus zeg ik: om 12 uur thuis zijn. Vervolgens komt ze om 12 uur de volgende dag thuis. Ja, ze heeft zich strikt gezien aan de regels gehouden. Dat is eigenlijk ook wat er met belastingregels gebeurt. De regels worden op een zodanige manier uit hun context getrokken dat de wetgever dat nooit had kunnen voorzien.’
Regels niet altijd even duidelijk
Lammers verdedigt de BV Nederland. “We weten ook dat de regels niet altijd even duidelijk zijn. Er zal altijd ruimte voor interpretatie zijn. We moeten dus zorgen, zoals we ook in Oeso-verband doen, dat we de regels bij elkaar brengen en deze helderder maken. Je kunt bedrijven niet verwijten dat ze gaan voor een optimale belastingdruk. Als ze vervolgens maar uitleggen wat hun afwegingen zijn, welke weging ze daar aan hangen en ze er transparant over zijn.” Met rode en groene kaarten konden aanwezigen in de zaal reageren op de stelling ‘bedrijven moeten volledig transparant zijn over hun belastingafdracht’. De uitslag? De helft rood, de helft groen. Eén van de aanwezigen: ‘We zijn gevestigd in 180 landen. Wie is er bij gebaat als we openheid van zaken over al die 180 landen geven? Die openheid geven we ook niet over de winst per land.’ Van der Helm reageert: ‘Vroeg of laat gaat het naar country by country-rapportage. En waarom zou je die informatie niet voor je eigen bedrijfsvoering boven tafel willen krijgen?’
Geen double of triple dip…
Welke reactie krijgt Van der Helm als hij bij ceo’s en cfo’s langsgaat, wil Diepman weten. ‘Je ziet een sterke associatie met mvo. Bedrijven die het goed doen in de transparantiebenchmark staan ook positief tegenover openheid over de belastingafdracht.” Lammers is geen voorstander van het verplicht stellen van een country by country-rapportage. “Laten we de bedrijven die een voortrekkersrol spelen vooral koesteren en de rest aanmoedigen.’ Het is bepalend hoe de board in het spel van belastingafdracht zit, stelt Happé. ‘Twintig a dertig jaar geleden was de mores in de board zo min mogelijk betalen. Je ziet nu beweging, maar tax departments spreiden een onvermogen tentoon om de board te bereiken met hun belastingdilemma’s.”’ De wereld schiet volgens hem in kramp als een cfo tegenover een vervelende journalist het over belastingafdracht moet hebben. ‘Zorg dat je voorbereid bent. Dat je glashelder bent, bijvoorbeeld over het feit dat je geen double of triple dips wilt.’ Van der Helm: “De meeste cfo’s en ceo’s staan nog met grote ogen te kijken als we hen vragen wat hun verantwoordelijkheid is op dit gebied. Maar dat is gelukkig aan het veranderen. Langzamerhand…’
