IK2 van Margriet Sitskoorn (Vakmedianet) is op plaats 8 de hoogste nieuwe binnenkomer in de Bestseller60 van deze week. In Executive Finance nummer 5 van 2015 vertelt Sitskoorn over haar boek hoe u uw ceo-brein nog beter kunt ontwikkelen.
Als er één vak sterk in beweging is, dan is het wel finance. Door digitalisering kan vrijwel al het cijferwerk worden geautomatiseerd. Eindelijk komt er tijd vrij voor een proactieve rol. Daarvoor is verdere ontwikkeling van het ceo-brein nodig.
Iemand die jarenlang boekwerk heeft verricht is niet van vandaag op morgen een goede adviseur van de business, hoeveel cursussen en trainingen hij of zij ook volgt. Bij het adviesvak hoort immers ander gedrag. En om dat aan te leren is meer nodig dan een op vaardigheden gerichte opleiding. Logisch. Want als er iets moeilijk is, dan is het wel het doorbreken van gedragspatronen. Welk gedrag moet u vertonen om succesvol te zijn? Ook ik laat me vaak door de waan van de dag leiden en doe soms dingen die indruisen tegen de doelen die ik op lange termijn wil bereiken. Dat merkte ik tijdens het schrijven van mijn nieuwe boek IK2. Weten hoe iets moet is heel wat anders dan het ook doen. En dat komt doordat veel van ons gedrag is ingesleten. Dat zijn vaste stimulusresponspatronen. Die patronen staan effectieve gedragsverandering in de weg.
Extra energie
Mensen passen na een training adviesvaardigheden het geleerde soms een paar keer in de praktijk toe, maar vallen na verloop van tijd terug in hun oude gedrag omdat het nieuwe gedrag nog geen vast patroon is. U kunt medewerkers via trainingen nog zoveel nieuwe kennis en vaardigheden laten verwerven, het gaat erom dat ze die ook toepassen. En dat vinden ze vaak lastig. Het kost namelijk extra energie om nieuwe dingen te doen. Het is veel makkelijker en lijkt op korte termijn risicolozer om maar gewoon te doen wat je altijd al deed. Daar komt bij dat voor het nieuwe gedrag ook een nieuwe vorm van aansturing nodig is. Als managers verwachten dat dat rapport nu direct wordt gemaakt en als ze medewerkers geen tijd geven om zich al die vragen te stellen, dan verandert er natuurlijk niets. En als medewerkers bij ieder idee dat ze aandragen te horen krijgen ‘dat er een andere projectgroep is die zich daarover buigt’ of ‘dat er geen geld is om die investering te plegen’, dan houden ze na verloop van tijd hun mond.
Voorbeeldgedrag
Daarnaast moeten managers het goede voorbeeldgedrag vertonen. En ook daar gaat het vaak mis. Het voorbeeldgedrag is lang niet altijd gericht op het optimaal voldoen aan klantwensen en het opbouwen van langetermijnrelaties met de klant. Veel bedrijven gaan – al dan niet gedreven door kwartaalresultaten – voor de hoogste omzet of winst op korte termijn, desnoods behaald over de rug van de klant. Deze kortetermijnfocus en het bijbehorende stimulus-responsgedrag zijn zelfs een belangrijke reden waarom fraude of bedrog vaak zo lang doorgaat, ook al weten veel medewerkers ervan. Of het nu gaat om woningcorporaties, de bouw, de auto-industrie, de financiële sector, heel veel mensen wisten dat hun organisaties fraude pleegden of spelletjes speelden die eigenlijk niet door de beugel konden. Maar niemand durft een klokkenluider te zijn, want denk eens aan het risico dat je dan loopt. Medewerkers zouden ook kunnen denken: ik werk hier niet aan mee, ik zoek een andere baan. Maar wie geeft vandaag de dag een vaste aanstelling maar zo op? Eigenlijk komt het erop neer dat iedereen – degenen die frauderen en degenen die toekijken en niets doen – kiest voor korte termijn fijn, ook al weten ze dat het op lange termijn waarschijnlijk gaat leiden tot pijn.
Oerinstincten
Dit komt doordat de oudere delen van ons brein, onder andere het genots- en pijnsysteem, ons sturen naar het direct reageren op prikkels die miljoenen jaren geleden schaars waren maar wel nodig om te overleven. Zo zijn vet en koolhydraatrijk eten, bezit, status en seks onder andere gekoppeld aan het genotssysteem; en buitengesloten worden en verlies van status, bezit en veiligheid aan het pijnsysteem. Omdat we genot willen voelen en pijn willen vermijden doen we sommige dingen heel graag, bijvoorbeeld vet eten, en andere juist niet, bijvoorbeeld salaris inleveren. Helaas stuurt dit systeem ons naar kortetermijndenken en -gedrag. Veel later in de evolutie heeft onze prefrontale hersenschors zich ontwikkeld, ook wel het ceo-brein of executive brein genoemd. Dit deel van de hersenen hebben we vooral nodig voor sociale interactie en het nemen van de juiste beslissing op het juiste moment. Het is gericht op de langere termijn en kan de korteretermijnkrachten overrulen, iets wat in onze complexe wereld echt nodig is. Het lastige is alleen dat de wetmatigheden uit de evolutionair oude hersennetwerken vaak sterker sturend zijn voor ons gedrag dan ons executive brein. En dat blijft zo, tenzij u dat executive brein traint.
Vrijblijvendheid
Ik vind dat ieder mens zelf mag beslissen of ze hun executive brein meer willen ontwikkelen. Die vrijblijvendheid geldt voor één groep niet: mensen in verantwoordelijke functies. Als die zich door kortetermijngenot laten leiden, brengen ze hun organisatie in gevaar. Of hun klanten, en dat is ook gevaarlijk voor de organisatie en samenleving. Toch zien we in de top van veel organisaties alphamannetjes op hun apenrots, die juist geneigd zijn te gaan voor korte termijn fijn, lange termijn pijn. Het erge is dat je heel snel kunt herkennen of mensen hun prefrontale brein ontwikkeld hebben. Daar zijn vrij eenvoudige testen voor. Maar ik ken geen enkele organisatie die haar leidinggevenden en beslissers structureel op dit gebied test. En dat is waarom die patronen zich blijven herhalen. Kijk maar naar de bankensector: het is gewoon weer business as usual.
De enige manier om ervoor te zorgen dat gedrag blijvend verandert, is gerichte training van het executive brein. Het is niet voldoende om alleen de theorie te kennen. U moet uw hersenen trainen en dat doet u door veelvuldig oefenen. Want alleen dan kunt u nieuwe patronen fijnslijpen en ze u eigen maken. Daarom heb ik een boek over de werking van de hersenen geschreven dat niet alleen theoretische uitleg geeft, maar dat bomvol staat met oefeningen en testen. Via het EFFECT-programma, dat helder staat uitgelegd in het boek, kunt u uw prefrontale hersenschors ontwikkelen. Doe de oefeningen individueel of als afdeling of team en werk zo aan een sterk executive brein dat in staat is om niet alleen nieuwe vaardigheden te leren, maar ze ook daadwerkelijk langdurig toe te passen in de praktijk.
