De Europese commissie heeft zich bij haar aantreden eind 2014 als doel gesteld om de economische groei aan te slingeren en tegelijkertijd de financiële sector stabiel te houden. Een van de initiatieven om dit te bereiken is het opzetten van één kapitaalmarktunie (Capital Markets Union of CMU). De verzamelnaam van voorstellen om de financiering van het bedrijfsleven, met name het MKB (marktkapitalisatie onder 5 miljard euro) een impuls te geven. En de financiële rijkdom van Europa (verzekeringsmaatschappijen, pensioenfondsen en particulieren) aan te boren voor Europese investeringen. De impact hiervan op de financiering van de Europese economie kan op middellange termijn niet worden overschat. Het raakt vrijwel alle spelers in de financiële sector. Het financiële landschap dat al flink is veranderd onder invloed van wet- en regelgeving, zal hierdoor nog verder transformeren.
In zowel Europa als de Verenigde Staten bestaat een levendige handel in investment-grade obligaties van grote bedrijven. Kleinere Europese bedrijven blijven echter zeer afhankelijk van bankfinanciering. Waar in de Verenigde Staten bankfinancieringen worden gesecuritiseerd en doorverkocht aan institutionele beleggers, blijven zij in Europa meestal op de bankbalans staan. Het instorten van de securitisatiemarkt in Europa na 2008 en aangescherpte regels van Basel 3 betekende zelfs dat dit effect werd verstrekt. Zo had Basel 3 onbedoelde impact op de kredietverlening aan kleinere bedrijven. Banken kampten met grote afschrijvingen en als het MKB al een financiering kon krijgen, was dat tegen een hoge rente. De Europese Commissie heeft het financieren van het MKB aangewezen als een van de factoren om de groei binnen de Europese Unie aan te jagen.
Lokaal in Europa
Ondanks de invoering van de Euro zijn de kapitaalmarkten vanwege lokale wet- en regelgeving zeer nationaal georganiseerd. Ieder land heeft een eigen effectenbeurs. Hoewel de handel vaak wordt samengevoegd in een single order boek, is de toegangspoort naar die notering per land en regelgever verschillend. Landen concurreren zelfs met elkaar op kosten om emittenten binnen te halen. Met name Luxemburg is hier heel sterk in. Het resultaat is dat een aantal middelgrote Nederlandse bedrijven voor hun langlopende kredieten naar de Verenigde Staten zijn uitgeweken. Daar is een grote private placement markt die wordt gevoed door Amerikaanse verzekeringsmaatschappijen. Voor venture capital geldt hetzelfde. Het meeste kapitaal daarvoor is beschikbaar in de Verenigde Staten.
Doorbreken van de negatieve spiraal
De Europese Commissie wil de huidige situatie op de kapitaalmarkt aanpakken en doet daarvoor een aantal voorstellen. Er wordt werk gemaakt van harmonisatie en vereenvoudiging van wetgeving op het gebied van securitisatie. Hoewel er een levendige hypothekenmarkt is, blijven asset classes zoals autoleningen en MKB-leningen enorm achter. Bovendien zijn de regels in de lidstaten verschillend. Binnen Solvency 2 wordt het voor verzekeringsmaatschappijen makkelijker om te investeren in infrastructuur. Dit betekent dat verzekeraars met behoefte aan lange termijn investeringen op een kapitaalvriendelijkere manier hierin kunnen investeren. Dat is goed nieuws voor Europa, waar veel infrastructurele investeringen nodig zijn. Denk maar in Nederland op het gebied van duurzame energie. Initiatieven om de financiering van startups (venture capital) mogelijk te maken, worden ontplooid en fiscale regels geharmoniseerd. De creatie van twee investeringsfondsen die voor een groter publiek bereikbaar zijn (ook particulieren), valt hier ook onder. Er zal een consultatie plaatsvinden op het gebied van covered bonds. Weliswaar redelijk succesvol bij hypotheken (per lidstaat verschillend), maar er is een wereld te winnen door ook andere asset classes die op de bankbalans staan op deze wijze te financieren. Tot slot zal een studie worden gedaan naar inconsistenties en relatieve zwaarte van financiële regelgeving. Dat zal de bankensector als muziek in de oren klinken.
Volop kansen in de financiële sector
Veel spelers in de financiële sector krijgen te maken met de uitwerking van deze en volgende voorstellen. Dit biedt enorme kansen. In de eerste plaats voor banken. Als de securitisatiemarkt weer op gang komt, kunnen zij binnen Basel 3 toch kredieten verlenen en tegelijkertijd invulling geven aan de disintermediatiestrategie; ‘Originate to Distribute’. Wel zal het businessmodel aangepast moeten worden; van rente gedreven naar fee gedreven. Voor verzekeraars en pensioenfondsen biedt de kapitaalmarktunie een bredere categorie van investeringsmogelijkheden. Door harmonisatie kunnen zij weer een gedeelte van de beleggingen in huis doen in plaats van bij een gespecialiseerde vermogensbeheerder. Voor beurzen, market makers en handelaren biedt een diepere kapitaalmarkt eindeloze mogelijkheden om meer partijen en effecten te noteren. Zo ontstaat een breder aanbod. Ook concurrentie zal ontstaan in het beurzenlandschap, met alternatieven voor de nationale beurzen van nu. Op termijn kan dit leiden tot consolidatie. Kijk maar naar het recente fusievoorstel van London Stock Exchange en Deutsche Boerse. Market makers zien een enorme groei van instrumenten waarin ze kunnen handelen. Dit is goed voor de afwikkeling van transacties, waaronder Clearing. Maar belangrijker nog, we zullen een enorme groei zien in allerlei bedrijven rondom dit nieuw in te richten financiële krachtenveld. Vooral van het aantal bedrijven met een sterke IT-propositie. Je ziet nu al kleine factoring bedrijven die op basis van real-time informatie zeer kleine MKB-facturen voorfinancieren. Er zijn initiatieven om op een bijna 100% geautomatiseerde basis reverse factoring aan te bieden. MKB’ers met een vordering op een groot bedrijf kunnen gebruik maken van de goede kredietwaardigheid van hun afnemer en daarop hun vordering gefinancierd krijgen. Deze ontwikkelingen, gekoppeld aan initiatieven voor een makkelijker en meer geautomatiseerd betaalsysteem zijn uitdagend voor alle marktpartijen, maar maken de toekomst ongelofelijk boeiend en interessant.
Inspelen op de toekomst
Meer dan ooit wordt de financiële wereld geconfronteerd met een omwenteling op het gebied van regelgeving. IT-ontwikkelingen zullen leiden tot een heroverweging van verdienmodellen en het ontstaan van nieuwe bedrijven. Dat is niet nieuw in zichzelf, maar in de financiële sector is dit op deze schaal nog niet eerder voorgekomen. De Europese Commissie doet er goed aan haar eigen voorstellen snel verder vorm te geven en te vertalen naar wet- en regelgeving. Financiële instellingen op hun beurt zouden deze voorstellen mee moeten nemen in de strategische planning voor hun positie in de sector van morgen.
