Sjoemelende bazen, angstige medewerkers en cijfers die van geen kant klopten. Het ooit zo florerende Japanse elektronicaconcern Toshiba moest diep door het stof vanwege het omvangrijke boekhoudschandaal dat vorig jaar aan het licht kwam. En de ellende is nog niet ten einde.
Het was decennialang een van de meest succesvolle fabrikanten van elektrische en elektronische apparaten, waaronder kopieermachines, laptops, harde schijven, televisies, maar ook kernreactoren, medische systemen en geheugenkaarten. Toshiba was niet alleen big in Japan, maar wereldwijd stond Toshiba stevig op de kaart. Door de jaren heen liepen de knappe koppen van het concern voorop wat betreft de ontwikkeling van hightech producten, van de eerste kleurenvideofoon in 1970 tot de eerste betaalbare laptop midden jaren tachtig. Door de negatieve effecten van de kredietcrisis en de gevolgen van de kernramp rond de centrale van Fukushima ging het vanaf 2008 echter keihard achteruit. In april van dat jaar maakten de Japanners bekend dat de winst in het laatste kwartaal van het boekjaar ten opzichte van het jaar ervoor met maar liefst 95 procent was gedaald: van 26,17 miljard naar 1,25 miljard yen. De winstval was volgens Toshiba het gevolg van een sterk gedaalde prijs van geheugenchips. Ook de nederlaag van het Japanse concern in de strijd om de nieuwe dvd-standaard speelde een grote rol. Toshiba zette in op hd-dvd, Sony won met Blu-ray. Het roer moest om. Er moest en zou iets gebeuren om het tij te keren…
Richting afgrond
Maar wat er gebeurde trok het concern bijna rechtstreeks de afgrond in. Op grote schaal sjoemelde de top van het Japanse bedrijf met de cijfers. Niet een keer, maar jarenlang en op grote schaal. Daardoor kwam in de periode van 2009 tot en met 2014 152 miljard yen (1,2 miljard euro) meer winst in de boeken dan er daadwerkelijk was behaald. De leiding stelde onrealistische winstdoelen, die alleen konden worden gehaald als de inkomsten hoger waren dan in werkelijkheid het geval was. Deze truc bleef jarenlang voor de rest van de wereld verborgen. Het opblazen van de winstcijfers gebeurde in een streng hiërarchische bedrijfscultuur waarin ondergeschikten bang waren zich uit te spreken tegen hun bazen. Door misbruik te maken van hun machtspositie konden de topmannen jarenlang hun gang gaan en cijfers uit hun duim zuigen, zonder dat ze werden teruggefloten. De grootste afboeking vond plaats in boekjaar 2013, waar omgerekend bijna een half miljard euro minder winst werd geboekt dan eerder werd aangegeven.Niet alleen in eigen land was de schrik groot, ook wereldwijd was het schandaal groot nieuws. Dat kon niet zonder gevolgen blijven. De grootste vissen pakten juli vorig jaar hun biezen vanwege het grootschalig boekhoudkundig gesjoemel. Behalve topman Hisao Tanaka en de tweede man, Norio Sasaki, stapte ook voormalig bestuursvoorzitter Atsutoshi Nishida op. Hij leidde het concern van 2005 tot 2009 en was sindsdien als adviseur in dienst. Aan het aftreden van de topmannen was geen ontkomen meer na publicatie van de resultaten van een extern onderzoek. Maar daarmee was de kous nog niet af. Toshiba daagt de voormalige topfunctionarissen nog voor de rechter en eist van hen een schadevergoeding van omgerekend 2,3 miljoen euro.
Naweeën
De sjoemelende bazen mogen zich binnenkort verantwoorden, een deel van de angstige medewerkers staat op straat, de cijfers zijn gerepareerd. Het Japanse technologieconcern kampt met de naweeën van het schandaal en sloot het boekjaar 2015 af met een recordverlies van 550 miljard yen (4,2 miljard euro). Om het tij te keren neemt Toshiba keiharde maatregelen. Bij de divisie die consumentenelektronica en huishoudelijke apparaten maakt, schrapt het bedrijf 6.800 banen. Op het hoofdkantoor van de technologiereus komen zo’n duizend arbeidsplaatsen te vervallen en een groot aantal bedrijfsonderdelen gaat in de uitverkoop. Om te overleven in de krimpende markt van computers en laptops is zelfs een samenwerking met concurrenten Vaio en Fujitsu opgezocht. Vaio krijgt na de voorgenomen fusie het grootste aandeel in het nieuwe bedrijf. Er blijft Toshiba op dit moment maar weinig bespaard…
