Peter Bakker, oud-CEO en oud-CFO van TNT en tegenwoordig CEO van World Business Council for Sustainable Development, breekt een lans voor het opnemen van duurzaamheid in jaarverslaggeving. “CFO’s moeten in duurzaamheid vooroplopen. Zij kunnen, samen met accountants, de wereld redden.”
Het is tricky terrein en dat weet Bakker ook. Immers, het kostte meer dan zestig jaar om financiële verslaggevingsregels in IFRS internationaal bij elkaar te krijgen. En dan woedt er nog een felle discussie over wat nu wel en wat nu niet materieel te maken is. Die discussie is niet in een namiddag beslecht. En er zijn meer bezwaren. 
De Vereniging van Effectenbezitters die de belangen van beleggers behartigt, vindt in essentie dat de CFO’s en de accountants zich bij hun (financiële) leest moeten houden. Na een grote hoeveelheid aan schandalen, eerst maar eens de boekhouding op orde hebben. Voordat er over zaken als integrated reporting en integrated thinking wordt nagedacht. Als laatste vraagt menig CFO zich af of zijn, veelal Angelsaksische publiek, wel op duurzaamheid zit te wachten. Zo voerde Randstad wel integrated reporting in, maar gaf CFO Robert Jan van de Kraats in Executive Finance aan er maar bitter weinig vragen over te krijgen. Bakker hoort de tegenwerpingen aan. “Dat kan allemaal wel zo zijn, maar vanwege de snelheid van de klimaatsverandering moeten we wel linksom of rechtsom duurzaamheid in de waardering mee gaan nemen.”
Nog maar twaalf jaar
Zijn sommetje is eenvoudig. “We kunnen nog twaalf jaar emitteren op de voet zoals we nu doen en dan blijft de opwarming van de aarde op 1,5 procent. Dan zou je daarna niets meer mogen emitteren. We hebben dus nog maar 12 
jaar om op nul carbon te komen. En om grote gevolgen zoals een zeespiegelstijging, een toename van droogte- en hitteperioden en extreme neerslag tegen te gaan.” Vraag is dan of bedrijven überhaupt nog in business zijn, stelt Bakker. “En dan lijkt het op zijn minst vreemd om over accountantsregels te praten, terwijl je je de vraag zou moeten stellen welke legitimiteit je als onderneming hebt in die veranderende wereld. Het is voor de mens in zijn algemeen moeilijk de diepte van die transformatie te doorzien. Charismatische leiders kunnen met hun energie de veranderingen inzetten, maar vervolgens moet het systeem anders. En dus moet die energie stollen in wet- en regelgeving. Moet duurzaamheid dus ook doorklinken in disciplines zoals assurance, finance en risk management. Dan wordt het losgekoppeld van de leider. Dan zijn het accountantsregels. Ik vind het vreemd dat ik als CFO en CEO nooit vragen kreeg over hoe ik omzet berekende, maar wel over hoe ik mijn CO2-uitstoot becijferde. Daar zijn dus nog te weinig harde regels voor. Terwijl ik, als ik ook maar één accountantsregel brak, meteen achter de tralies kon belanden.”
Drie modellen van radicale innovatie
CFO’s met aan hun zijde de accountants kunnen de wereld redden, is het betoog van Bakker. Hij schetst vervolgens drie modellen van – naar zijn zeggen – radicale innovatie in businessmodellen. “De eerste omwenteling is 
technologiegedreven. De tweede daaraan gekoppeld gaat over het businessmodel dat verandert. En de derde manier van omwentelen gaat over duurzaamheid. Deze komt voort uit klimaatverandering, maar ook uit waterstress.” Als gevolg van deze drie omwentelingen moet volgens Bakker het huidige kapitalistische model tegen het licht worden gehouden. “We moeten technologische vooruitgang koppelen aan ondernemerschap om duurzaamheid te bewerkstelligen.” Naast financieel moeten volgens Bakker ook natuurlijk en sociaal kapitaal in de verslaggevingsregels worden verwerkt. “Dat is niet gemakkelijk omdat we op diverse plaatsen diverse standaarden voor duurzaamheidsverslaglegging hanteren. Die regels moeten internationaal gezien bij elkaar komen.” Bakker ziet hoopvolle ontwikkelingen. Zoals in het world forum on natural capital. “Daar hebben we het Natural Capital Protocol gelanceerd, een set standaarden voor het verwerken van natural capital in de manier waarop bedrijfsbeslissingen worden genomen. Als dat gebeurt, dan gaat dat een grote transformatie, ook voor CFO’s en accountants, opleveren.”
Diverse standaarden: reëel probleem
Diverse standaarden op diverse plaatsen… Dat is een reëel probleem voor Bakker in zijn strijdtocht voor duurzaamheid. Zo omarmt de Financial Stability Board zijn streven, terwijl er al een tijdlang het Global Reporting Initiative is en CFO’s van multinationals ongetwijfeld het raamwerk van de International Integrated Reporting 
Council kennen. En dan zijn er ook nog Sustainability Accounting Standards Board en de Dow Jones-sustainability index. “Het is nog te onduidelijk welke vorm het wordt, maar wij, als World Business Council for Sustainable Development doen er alles aan om die standaarden te harmoniseren. Want dat is hard nodig. Voordat CFO’s door de bomen het bos niet meer zien.” Bakker noemt DSM en AkzoNobel als voorlopers in de discussie over integreren van duurzaamheid in verslaggeving. “Logisch vanuit het Rijnlands model waarin we al meer rekening houden met alle stakeholders. Nederlandse bedrijven scoren dan ook beter op duurzaamheid.” Hij constateert ook dat bij Unilever duurzaamheid in de genen van het bedrijf zit. “Graeme Pitkethly, de chief financial officer van Unilever, zit in de taskforce van de Financial Stability Board om duurzaamheid in accountantsregels te verwerken. Ik denk dat een uniform wereldwijd raamwerk à la IFRS binnen vijf jaar mogelijk is.”
Ander soort accountant nodig
Daarmee zou de strijd nog niet zijn gestreden. Bakker: “De financiële boekhouding is redelijk rechttoe rechtaan. Het relatief simpel om de kosten en de facturen in de boekhouding terecht te laten komen en vervolgens is de winst- en 
verliesrekening eveneens relatief gezien eenvoudig te controleren. Maar het is een enorme opgave om te rapporteren over de CO2-uitstoot, het watergebruik en het gebruik van de landmassa in je wereldwijde supply chain, bijvoorbeeld tot aan de bossen in Indonesië. Hoe gaan accountants daar de accountantsverklaring voor afgeven? Daar heb je een ander soort accountants voor nodig, met kennis om deze onderdelen te controleren.” De CFO zal ook zijn kennis op dit vlak moeten vergroten, constateert Bakker erachteraan. “Dit moet een integraal onderdeel van je risicomanagement zijn, ook omdat je hiermee beter je verhaal naar de board en investeerders opbouwt. Iedere transitie vraagt tijd en het is natuurlijk comfortabel om in de hoek van financiële resultaten te blijven zitten. Maar maatschappelijke ontwikkelingen hebben nu meer dan ooit zichtbare invloed op de resultaten van bedrijven en de waardecreatie op een breder gebied is cruciaal voor de lange termijn positie van bedrijven. Zijn zij winnaars of verliezers in de transformatie naar een low carbon-economie? Als je enige businessmodel het opgraven van kolen is, dan kun je je afvragen of je in de toekomst een winnaar bent. Kortom: duurzaamheidsdenken in je strategie en in de jaarverslaggeving beantwoordt de vraag of je in de toekomst nog in of out of business bent. Zo simpel is het.”
Over Peter Bakker…
Peter Bakker werd in 1961 in Dieren geboren. Hij studeerde bedrijfseconomie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en kwam op 30-jarige leeftijd bij PTT Post en later TNT terecht. Van 1997 tot en met 2001 was hij er CFO. In 2001 werd Bakker aangewezen als de nieuwe CEO van TNT, een functie die hij tien jaar lang uitoefende. Toen Bakker in 2011 TNT in Hoofddorp achter zich liet, startte hij in 2012 als CEO van de World Business Council on Sustainable Development. Deze Zwitserse organisatie werd in 1992 opgezet om de stem van het bedrijfsleven te laten horen tijdens (milieu)conferenties. Samen met vooruitstrevende bedrijven wil de WBCSD een duurzame toekomst voor bedrijfsleven, maatschappij en milieu creëren. Inmiddels heeft de WBCSD wereldwijd tweehonderd leden, waaronder Unilever, DSM,TNT, Philips, AkzoNobel en Shell.
