Integer handelen in het bedrijfsleven, het is een kwestie van vitaal belang. Integriteit toepassen blijkt echter meer dan eens lastiger dan gedacht. Niet voor niets verdient integriteit een centrale plaats in de herziene Corporate Governance Code. Maar het is ook niet geheel onbelangrijk om goed te beseffen wat integer handelen precies inhoudt. Geertje Strampel, partner Risk Advisory Services bij BDO, legt uit hoe u het bereikt en benut.
Het ontstaan van niet-integer gedrag heeft volgens Geertje Strampel voornamelijk met menselijke eigenschappen te maken. Strampel zegt dat aan ieder schandaal, incident of andere overschrijding van integriteit gedrag ten grondslag ligt. ‘Mensen overschrijden, bewust of onbewust, normen die blijkbaar niet zodanig verankerd waren dat ze als soft controls konden dienen. Alleen maar aandacht voor harde maatregelen als een gedragscode, incidentenregister of klokkenluidersregeling is blijkbaar niet genoeg. We zien telkens dat formele governance niet in staat is om perverse drijfveren en motieven te beheersen.’ Een gemeenschappelijk beeld over wat gewenst en acceptabel gedrag is van groot belang. Een organisatie moet duidelijk de grenzen aangeven.
Verworven in de organisatie
Volgens Strampel kun je anders ook niet verwachten dat medewerkers zich aan bepaalde richtlijnen houden wanneer deze er niet zijn. ‘Wil je integriteitsrisico’s beperken, dan moet je dus verder gaan dan het opstellen van regels en procedures. Met name soft controls zoals voorbeeldgedrag en bedrijfscultuur zijn van kardinale waarde voor het effectief managen van integer handelen. Lukt dat, dan kan de mens ook de sterkste schakel zijn, als collega’s elkaar wél aanspreken op overtredingen en verkeerd of onwenselijk gedrag. Bij fraudegevallen focust de buitenwacht te vaak alleen op een individu zonder de vraag te stellen waardoor die fraude heeft kunnen gebeuren. Dan vergeet men dat niet-integer handelen zelden beperkt blijft tot één individu; vaak zit er dan structureel iets niet goed in een organisatie.’
Integriteit strak in de hand
Tegelijkertijd stelt Strampel dat de verwachtingen niet te hoog mogen zijn. De meeste mensen hebben maar een beperkte intrinsieke motivatie om maar voortdurend integer te zijn. Een mogelijkheid om de poppetjes binnen een organisatie wél scherp te houden, is steeds strengere wet- en regelgeving. Strampel: ‘De mogelijkheid van hoge boetes, persoonlijke aansprakelijkheid en fikse straffen dwingt organisaties om hierover een standpunt in te nemen en daarnaar te handelen.’ Naast wet- en regelgeving zouden bestuur, management en medewerkers ook elkaar scherp moeten houden. ‘Je moet binnen de organisatie intensief met elkaar praten over integriteit, en zaken daarover vastleggen. Praat je er niet met elkaar over, dan kweek je een broeinest van ellende. Periodiek de peilstok in de organisatiecultuur steken is heel waardevol. De mate van aanwezigheid van soft controls binnen de organisatie kan je objectief meten. Stel een veranderprogramma op om cultuur en gedrag in de gewenste richting te sturen. Steek daar voldoende tijd en effort in, want gedrag van mensen verander je niet zomaar.’
Zodra de verwachtingen duidelijk zijn, kunnen medewerkers ernaar handelen. ‘Als ze weten wat er van ze wordt verwacht qua integer handelen, en welke afwijkingen niet worden getolereerd, dan geeft dat veel duidelijkheid en motivatie. Het kan de trots op hun organisatie vergroten. Bovendien is uit onderzoek gebleken dat bedrijven die aan integriteit werken op langere termijn significant beter presteren dan bedrijven die dat niet doen.’
Ook werken aan integriteit?
Executive Finance organiseert op 6 oktober een integriteitsdag over leiding en verleiding. De dag staat onder leiding van Jeroen Smit (auteur van het boek de Prooi en Het drama Ahold). Jaap van Manen, voorzitter van de commissie die de code corporate governance heeft herzien, is één van de sprekers.
