De netto pensioenverplichtingen van beursgenoteerde Nederlandse bedrijven zijn per eind juni 2016 met 15 miljard euro gestegen naar 41 miljard euro. Eind 2015 bedroegen de verplichtingen nog 26 miljard euro.
Adviesbureau Mercer analyseerde de verslechtering van de netto pensioenverplichtingen van AEX-ondernemingen aan de hand van de marktbewegingen in 2016. De verslechtering van de balanspositie over 2016 is het gevolg van een daling van de rentes (yield) op bedrijfsobligaties en een beperkte daling van de aandelenbeurzen. ‘De totale bruto verplichting steeg in 2016 met ongeveer 16 miljard euro naar circa 192 miljard euro, door de sterke daling van de rentes. Daar tegenover stond een kleine stijging van de pensioenbeleggingen. Dankzij de gestegen koersen van obligaties bedroeg die stijging ongeveer 1 miljard, naar 151 miljard euro’, becijferde Mercer.
In Nederland hebben veel ondernemingspensioenfondsen (een deel van) het renterisico afgedekt, op basis van de rente op staatsobligaties. De rente op bedrijfsobligaties die de bedrijven moeten hanteren is sterker gedaald dan de rente op staatsobligaties. Op Europese bedrijfsobligaties is de rente gemiddeld gedaald met 0,8-0,9 procent, terwijl de marktrente waarop pensioenfondsen hun renterisico afdekken met ongeveer 0,7 procent is gedaald. Mercer: ‘Dit had een negatief effect op de netto verplichtingen, omdat de bruto verplichtingen harder stegen dan de vastrentende waarden en bovendien het renterisico niet volledig is afgedekt. Dit negatieve effect werd versterkt door de daling van de aandelenbeurzen. De netto verplichtingen zijn hierdoor gestegen met ongeveer 15 miljard euro.’
Quantitative Easing
Een oorzaak voor de dalende rente is het Quantitative Easing-programma van de ECB waarbij inmiddels ook bedrijfsobligaties worden opgekocht die de prijzen van bedrijfsobligaties omhoog drijven en daardoor de rente naar beneden drukt. Daarnaast zorgt de aangekondigde Brexit voor een neerwaartse druk op de rente. De lage inflatieverwachtingen en verslechterde financiële positie van de Nederlandse pensioenfondsen zorgen voor een verlagend effect op de pensioenverplichting doordat de ingerekende verwachte indexaties daardoor naar beneden kunnen worden bijgesteld.
Winstgevendheid
De verwachte pensioenlast voor 2016 daalde door de rentestijging in 2015 met ongeveer 15 procent ten opzichte van 2015. Dit zal volgens met name bij arbeidsintensieve ondernemingen een positief effect hebben op de winstgevendheid voor 2016, vergeleken met 2015. Indien de financiële markten ultimo 2016 dezelfde standen hebben als ultimo juni 2016 zal de verwachte pensioenlast voor 2017 echter stijgen met ongeveer 20 procent ten opzichte van 2016. Dit is met name van belang voor de budgettering voor 2017 waar veel ondernemingen momenteel mee bezig zijn.
Liability management
De rentebewegingen zijn de afgelopen kwartalen groot geweest en dat heeft zijn weerslag op de netto pensioenverplichting gehad. Uit recente (aandelen- en krediet-)analisten rapporten komt de grote impact op de ondernemingsbalans en het bedrijfsresultaat ook steeds meer en vaker naar voren. Mercer: ‘Het is in onze ogen essentieel om inzicht te hebben in de mogelijkheden om de ondernemingsbalans minder gevoelig te maken voor bewegingen in de netto pensioenverplichting. In landen als de USA, UK en Duitsland zijn daarvoor meer liability management options mogelijk dan in Nederland. Wat ons betreft zou elk bedrijf met een significante pensioenverplichting de dynamiek van die verplichting moeten kennen, om zodoende de aandeel- en obligatiehouders goed inzicht te kunnen geven in deze verplichtingen.’
Naast het noodzakelijke inzicht in de dynamiek van de verplichting kan een onderneming natuurlijk ook besluiten de risico’s te beperken. Hiervoor bestaan volgens Mercer diverse mogelijkheden, zoals bijvoorbeeld een buy-out, het (deels) afdekken van onderliggende risico’s of het soort pensioenregeling veranderen – bijvoorbeeld de overgang naar een DC of CDC-regeling.
