Multinationals geven volgens Giuseppe van der Helm, voorzitter van Tax Justice NL, te weinig openheid over hun belastingbeleid. Hij is daarom op kruistocht in boardrooms. ‘Ik eis verandering.’
Het is een waarheid als een koe: zonder belastinginkomsten kan een land zich onmogelijk ontwikkelen. Maar toch presteren volgens Van der Helm multinationals en banken het keer op keer om aan belastingontwijking te doen. Het is zelfs, getuige de Panama Papers, tot hogere kunst verheven. Daar windt Van der Helm, tot eind vorig jaar directeur van de Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling (VBDO), zich buitengewoon over op. Maar valt het bedrijven te verwijten dat ze gebruikmaken van de omstandigheden? ‘Absoluut. Van belasting moeten zaken als onderwijs, zorg en infrastructuur worden betaald. Dat geldt niet alleen in Nederland, maar is overal op de wereld van levensbelang. Ook in ontwikkelingslanden. Bedrijven die dat niet doen, moeten zich schamen. Wie gebruikmaakt van manieren om belasting te ontduiken, maakt zich schuldig aan kolonialisme 2.0.’
Niet geschikt voor huidig klimaat
Volgens Van der Helm moeten bedrijven belasting afdragen naar de geest van de wet, in plaats van naar de letter van de wet. ‘De regelgeving is achterhaald en niet meer geschikt voor het huidige klimaat, waarbij veel bedrijven internationaal actief zijn en 60 procent van de wereldhandel binnen dochterondernemingen plaatsvindt. Het gaat ook om ethiek. Als iets niet strafbaar is, betekent het niet automatisch dat het goed is. In een drukke woonwijk met spelende kleuters rijd je toch ook geen 50 omdat het mag? Het gaat om een gevoel van rechtvaardigheid. Wie geld wegsluist via de Bermuda-eilanden, weet dondersgoed dat het eigenlijk not done is.’
Van der Helm merkt dat ethisch handelen nog lang geen vanzelfsprekendheid is bij veel bedrijven. ‘Ik ben de afgelopen tijd op veel congressen geweest waar dit thema een hot item was. Belastingadviseurs zeggen hier niets mee te kunnen. Voor veel accountants is de wet de enige maatstaf. Zij kunnen of willen zich niet bezighouden met ethiek. Want waar eindigt dat? En wat doet de rest?’
Van der Helm merkt wel dat er sprake is van een duidelijke kentering in de samenleving, waarbij ethiek een steeds grotere rol speelt. ‘Er is al heel wat veranderd. Mensen zijn verontwaardigd. Hoe kan dit? Ik betaal netjes belasting. Waarom zij niet? In Nederland leefde dat nog niet zo erg, maar de Panama Papers hebben zeker het nodige in gang gezet. Vooral ook omdat het niet meer alleen om de grote jongens gaat, om de multinationals, maar juist ook om kleinere bedrijven. Nog maar een paar jaar terug werd belasting door bedrijven geoutsourced. Missie: zo weinig mogelijk betalen, zolang het maar legaal was. Dat is veranderd. Belasting gaat terug naar de bestuurstafel, daar waar het hoort.’
Vertrouwen verdienen
Maar wat moet er dan wel gebeuren en wat is de rol van de CEO en de CFO in dit verhaal? ‘Wij zijn voorstander van country by country reporting, waarbij precies in kaart wordt gebracht hoeveel belasting je in een land betaalt, met hoeveel werknemers je in welk land actief bent en hoeveel omzet je daar draait. Het is van groot belang dat alle feiten openbaar worden gemaakt en toegankelijk zijn voor iedereen. Door het verplicht te maken om de werkelijke eigenaren in een openbaar register vast te leggen, is het mogelijk deze personen op te zoeken en ook ter verantwoording te roepen.’ Voor de directie van bedrijven is het vooral van belang om op en top transparant te zijn, kritische vragen niet te schuwen en constant in dialoog te zijn met stakeholders. ‘Wat is goed om te doen? Wat is eerlijk? En hoe stralen we uit naar buiten dat we niets te verbergen hebben? Als je niets vertelt, heb je vast wat te verbergen. Vertrouwen moet je verdienen.’
Volgens Van der Helm moet bestaande wetgeving beter worden gehandhaafd en moeten nationale overheden veel beter met elkaar samenwerken om belastingontwijking aan te pakken. ‘Onder de huidige regels zijn multinationals in staat om het meest gunstige pad te kiezen en met zaken te schuiven.’ Het is een ongelijke strijd tussen deze bedrijven en nationale overheden. Van der Helm ziet dan ook een belangrijke rol weggelegd voor de Europese Unie. ‘Natuurlijk is de wereld veel groter, maar dat betekent niet dat Europa stil moet zitten. De Europese Commissie gaat over landen heen. Het is een middel dat we moeten gebruiken. Het vereist overigens wel ballen. De lobby is ongekend en grote bedrijven hebben veel macht. Maar zolang er nog geen wereldwetgeving is, moeten we het voorlopig op andere manieren regelen. Belasting mag echt geen profit center zijn.’
Over Giuseppe van der Helm
Giuseppe van der Helm is voorzitter van Tax Justice NL, een netwerkorganisatie die meer bewustzijn bij politici en het Nederlandse publiek wil creëren over de gevolgen van belastingontwijking wereldwijd. Tot eind vorig jaar was hij directeur van de VBDO, de Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling en president van Eurosif (European Responsible and Sustainable Investment Forum). Daarvoor werkte hij onder meer als President Valvoline Europe en bij DSM en Sigma Coatings.
