Bijna al mijn vrienden denken dat Donald Trump gek is. Sterker nog, de meeste mensen die ik ken, denken dit. En mijn Amerikaanse vrienden denken allemaal dat de overwinning van Trump bij de presidentsverkiezingen een regelrechte ramp is. De emoties lopen hoog op.
Wie ben ik om te beweren dat al deze zeer intelligente mensen het verkeerd zien? Toegegeven, als presidentskandidaat heeft Trump tijdens zijn campagne heel wat verontrustende en bizarre opmerkingen gemaakt. Net zo verontrustend zijn de enthousiaste felicitaties die hij al snel kreeg van een groot aantal populistische politici uit alle hoeken van de wereld. De reacties op de financiële markten tot nu toe doen echter vermoeden dat de marktpartijen toch iets anders tegen de verkiezing van Trump aankijken dan mijn vrienden.
Het lijkt me aan de vroege kant om nu al een definitief oordeel uit te spreken over het presidentschap van Trump. Toch is het goed om even stil te staan bij wat er is gebeurd en wat ons de komende tijd te wachten staat. Of, om het anders te zeggen, wie hebben het bij het rechte eind: alle mensen die ik ken of de financiële markten?
Is Trump de moeder van alle populisten?
De manier waarop Trump het presidentschap in de wacht heeft gesleept, moet worden bestempeld als populistisch, al is zoiets uiteraard afhankelijk van de definitie die je hanteert. Het is echter belangrijk om het grote en cruciale verschil tussen de populisten in Europa en Trump te benadrukken. Wat mij opvalt bij figuren als Marine Le Pen, Nigel Farage en Geert Wilders is dat zij in de eerste plaats carrièrepolitici zijn. Farage heeft wel jarenlang in de City of London gewerkt maar nooit in een echt hoge functie en Le Pen is advocate geweest. Mogelijk heb ik iets over het hoofd gezien maar voor zover ik kan vaststellen, hebben deze populisten nooit een functie bekleed waarin zij verantwoordelijk waren voor zeer belangrijke beslissingen.
Wat je verder ook vindt van Trump, bij hem ligt dit anders. Hij heeft wel beslissingen genomen met vergaande gevolgen. Door de omvang van zijn onderneming is hij gewend om te delegeren en advies in te winnen bij experts, ook al bleek dit niet echt tijdens de verkiezingscampagne. Bovendien moet hij weten hoe het voelt als je een verkeerde beslissing neemt.
Wat ik hiermee wil zeggen, is dat Europese populisten verontrustende dingen zeggen omdat zij erin geloven terwijl het volgens mij goed denkbaar is dat Trump zelf niet gelooft in alle bizarre meningen die hij verkondigt. Ik zal dit nader uitleggen.
Pragmatisch, opportunistisch en Machiavelliaans
Om een onderneming op te bouwen zoals Trump heeft gedaan, moet je niet alleen het geluk aan je zijde hebben maar moet je ook zeer pragmatisch, opportunistisch of zelfs Machiavelliaans zijn. Wat voor licht werpt deze constatering echter op zijn verkiezingscampagne? Mogelijk kwam Trump tot het besef dat hij geen politicus was en geen kans zou maken om de verkiezingen te winnen als hij zich zou gedragen als een carrièrepoliticus. Hij moest zorgen dat hij zou opvallen. En dat deed hij zeker.
Trump onderkende ook de groeiende afkeer van de gevestigde politieke orde. Dit verzet probeerde hij te mobiliseren. Met groot succes. Ik denk dan ook dat Donald Trump uiterst Machiavelliaans is en dat hij al die bizarre dingen alleen maar heeft gezegd om gekozen te worden, zonder er zelf niet in te geloven. Dit zou wel eens het grootste verschil kunnen zijn tussen de Europese populisten en Trump. Ik vind het nogal lachwekkend dat Le Pen en consorten hem verwelkomen als hun grote informele leider. Volgens mij interesseert Trump zich helemaal niet voor hen. Vergelijk bijvoorbeeld maar eens de economische agenda van Trump met wat bekend is over de economische agenda van de PVV: een wereld van verschil.
Reden voor zorg
In mijn eerste reactie op de verkiezingsuitslag heb ik allerlei zorgen geuit over Trump als president. Deze zorgen betreffen onder meer zijn standpunten ten aanzien van internationale handel, immigratie, onafhankelijkheid van de Fed, klimaatverandering en zijn (gebrek aan ervaring met) buitenlandbeleid. Gegeven zijn mogelijk zeer Machiavelliaanse karakter en het feit dat hij gewend is advies te krijgen van experts, denk ik niet dat hij alles wat hij over deze onderwerpen heeft gezegd, ook gaat proberen uit te voeren. Het verschil tussen verkiezingsretoriek en feitelijke beleidsagenda zou bij een figuur als Donald J. Trump zelfs groter kunnen zijn dan bij gewone politici.
Reden voor hoop
Ik zie echter ook diverse hoopgevende aspecten. Ten eerste de keuze van Trump voor Mike Pence als running mate en straks vicepresident. Dit getuigt van realisme want Pence lijkt een stabiele factor en een integer persoon te zijn. Hij is het niet eens met Trump op een aantal punten waarover Trump tijdens zijn campagne verontrustende geluiden liet horen, zoals immigratie en buitenlandbeleid. Hopelijk zijn er voldoende veiligheidskleppen in het systeem ingebouwd om extreem beleid op een groot aantal gebieden te voorkomen. Geruststellend is volgens mij ook de achtergrond van een aantal personen die in de campagne een belangrijke rol hebben gespeeld. David Malpass bijvoorbeeld werd in augustus benoemd als economisch adviseur van de campagne en zal in de nieuwe regering wellicht een belangrijke post krijgen. Ook al ben je het niet met zijn standpunten eens, een gerespecteerd econoom is hij in ieder geval wel.
Een tweede straal van hoop is de economie. Trump zal snel willen laten zien welke kant hij op wil. De kans is groot dat beleidsinitiatieven in het begin vooral op economisch vlak liggen. Ik vermoed dat hij de economie een flinke oppepper wil geven via belastingverlagingen en investeringen in infrastructuur. Hierdoor zal het begrotingstekort oplopen maar dat is dan van later zorg.
Aanbodzijde economie
Verder denk ik dat Trump zich gaat omringen met economisch adviseurs die de nadruk leggen op de aanbodzijde van de economie. Een van hen zal wellicht de eerder genoemde David Malpass zijn. Dat is volgens mij geen slechte zaak. In een recent essay dat hij publiceerde in The Economist, gaf Barack Obama aan dat de lage productiviteitsgroei een van de grootste economische problemen is waarmee wij nu te maken hebben. Is dat niet juist een probleem aan de aanbodzijde? Ik zeg niet dat het team van Trump de oplossing vindt maar het kan een verfrissende benadering zijn vergeleken met alle theorieën vanuit de vraagzijde.
Politiek incorrect?
Om misverstanden te voorkomen: ik ben geen aanhanger van Trump. Wat ik wil zeggen, is dat veel mensen nu allerlei dingen roepen over het presidentschap van Trump die wel eens onjuist kunnen blijken te zijn. Toen Ronald Reagan zijn intrek nam in het Witte Huis, dachten de meesten van mijn vrienden dat hij niet spoorde en snapten wij niet hoe de Amerikanen zo iemand als president konden kiezen. Reagan kreeg de economie echter aan de praat en veel eerdere criticasters hebben nu een positieve mening over hem. Gaan we op herhaling?
Heel belangrijk worden nu de samenstelling van de nieuwe regering, de namen van de economisch adviseurs en de toon van de nieuwe president. Trump is op democratische wijze gekozen en moet de kans krijgen om te doen wat hij denkt te moeten doen. Op een behoorlijk aantal punten heb ik zeker mijn zorgen maar volgens mij is het wellicht een vergissing om te denken dat veel van zijn verkiezingsretoriek ook terug te vinden is in zijn beleidsagenda. Het is begrijpelijk dat de tegenstanders van Trump teleurgesteld en boos zijn en dat de emoties hoog oplopen. En het is ook begrijpelijk dat deze emoties bijdragen aan de beeldvorming dat zijn presidentschap een ramp wordt. We moeten echter proberen de toekomst zo rationeel mogelijk tegemoet te treden.
Al met al denk ik dan ook dat de financiële markten, na de initiële schommelingen, terecht positief hebben gereageerd op de verkiezingsuitslag.
Een pdf van deze Macro Weekly inclusief ramingen hoofd- en financiële indicatoren is te vinden op ABN AMRO Insights
