Veel indicatoren van het ondernemersvertrouwen lieten eind 2016 een opmerkelijke verbetering zien. Deze stijging en de bereikte niveaus van deze ‘barometers’ suggereren dat de jaar-op-jaargroei van de Nederlandse economie in het vierde kwartaal verder is versneld.
Veel indicatoren van het ondernemersvertrouwen zijn de laatste maanden flink verbeterd. Sommige indicatoren liggen bovendien op een vrij hoog niveau: ruim boven hun langtermijngemiddelde of ruim boven het omslagpunt tussen krimp en groei. Dat geldt bijvoorbeeld voor de ISM-inkoopmanagersindex in de VS, de Duitse Ifo-index en de Economisch-Sentimentindicator in de eurozone. Betekent dit dat de economische groei eveneens aan het aantrekken is – en misschien sterker dan ABN AMRO dacht?
Economische ‘barometers’ laten verbetering zien. Wat betekent dat?
Uiteraard is het denkbaar dat de indicatoren wat zijn ‘doorgeschoten’ en binnenkort weer terugvallen. Zo zag ABN AMRO in de eerste maanden van 2016 dat veel ‘barometers’ inzakten. Dat zou nu opnieuw kunnen gebeuren. Anderzijds is er reden om te verwachten dat dit op korte termijn niet zal gebeuren, omdat de mondiale economie onder invloed van een hogedrukgebied is gekomen. Han de Jong gaf onlangs in de Macro Weekly enkele mogelijke verklaringen voor de waargenomen gunstige ontwikkeling.
De volgende grafiek laat zien dat de inkoopmanagersindices van de eurozone, de VS en de mondiale PMI nu tegelijk omhoog gaan, in tegenstelling tot een jaar geleden. Dat suggereert dat de situatie nu gunstiger is.
Opmerkelijke stijging Nederlandse barometers eind 2016
In Nederland laten de ‘barometers’ eveneens een opvallende stijging zien. Dat geldt vooral voor de inkoopmanagersindex (PMI) voor de industrie en de Economisch-Sentimentindicator (ESI)[1]. In december is de PMI verder gestegen naar 57,3 – ruim boven de ’50‘, de waarde die de omslag markeert tussen krimp en groei. Het cijfer is hoger dan de vergelijkbare cijfers in Duitsland, Frankrijk en de eurozone.
De ESI is met 107,1 ook flink hoger dan het langetermijngemiddelde van 100. De ESI van de eurozone en vooral van Duitsland waren in december nóg hoger, die van Frankrijk en België lager. Het bekende CBS-cijfer van het producentenvertrouwen in de industrie ligt eveneens boven het ‘lange’ gemiddelde, maar hier is de verbetering wat bescheidener. Ten slotte staat ook het consumentenvertrouwen op een vrij hoog peil.
[1] De ESI (van de Europese Commissie) is een samengestelde indicator van het sentiment in de industrie, de dienstensector, de bouw, de detailhandel en van het consumentenvertrouwen.
Duidelijk verband met BBP-groei
Wat betekent deze verbetering van de ‘barometers’ voor de groei van de Nederlandse economie? Moet ABN AMRO haar prognose voor dit jaar naar boven aanpassen? De bank merkt op dat deze vertrouwenscijfers niet of nauwelijks vóórlopende indicatoren zijn. Ze gaan ongeveer gelijk op met de groei van de economie. Maar omdat deze cijfers snel bekend zijn, vormen ze wel een vroege aanwijzing voor de richting van BBP-groei in hetzelfde kwartaal.
Van de drie genoemde indicatoren van het ondernemersvertrouwen blijkt de ESI de hoogste correlatie te vertonen met de groei van het BBP (jaar-op-jaar). In onder-staande grafiek is het verband goed te zien (geldt eveneens voor de eurozone). Je ziet echter ook dat de vrij hoge stand van de ESI in het laatste kwartaal van 2015 niet samenging met een stevige de BBP-groei in Nederland. Integendeel, de groei zakte destijds juist in.
De drie vertrouwensindicatoren waren in het laatste kwartaal van 2016 gemiddeld hoger dan in het derde. Bovendien liepen de indicatoren in de loop van het vierde kwartaal duidelijk op: in december waren ze hoger dan in september. Dat suggereert dat de BBP-groei in het vierde kwartaal is opgelopen. En als de ‘barometers’ in het eerste kwartaal van dit jaar niet of nauwelijks terugvallen ten opzichte van het decemberniveau zou de BBP-groei dan nóg iets hoger kunnen uitvallen.
Welke groei past bij huidige niveaus van de barometers?
ABN AMRO probeert enig gevoel te krijgen van de BBP-groei die zou ‘passen’ bij de recente ESI-niveaus. Daartoe vergelijkt de bank de cijfers van de BBP-groei en de kwartaal-gemiddelden van de ESI sinds begin 2000 (te vergelijken met bovenstaande grafiek.) Vervolgens heeft ze die combinaties opnieuw gerangschikt naar hoogte van de BBP-groei – van laag naar hoog. Dat levert het volgende beeld op.
Op basis van de grafiek (zie groene lijn) zou je kunnen concluderen dat bij een ESI-niveau van 104 (waarde derde kwartaal 2016) de jaar-op-jaargroei van het BBP ruim 2,5% zou moeten zijn. De feitelijke groei in het derde kwartaal was 2,5%.
Bij ESI-waarden van respectievelijk krap 106 (in het vierde kwartaal) en 107 (in december) zou de BBP-groei in het laatste kwartaal van 2016 en het eerste kwartaal van dit jaar tussen 2¾% en ongeveer 3% kunnen uitkomen. De bijbehorende ESI-cijfers laten echter flinke schommelingen zien rond de groene lijn. Dat betekent dat de ‘gevonden’ BBP-cijfers niet erg hard zijn en niet meer dan een ruwe indicatie opleveren.
Eenzelfde exercitie met het Producentenvertrouwen levert vergelijkbare indicaties op voor de BBP-groei. Aan de hand van de PMI komt ABN AMRO tot hogere indicaties voor de groei. De PMI laat echter duidelijk de minste correlatie zien van de drie economische barometers.
In 2017 mogelijk méér in plaats van minder groei dan in 2016
Zowel de recente stijging van de indicatoren van het ondernemersvertrouwen als de huidige niveaus doen vermoeden dat de economische groei (jaar-op-jaar) in het laatste kwartaal van 2016 hoger was dan in de zomer – en dat de groei mogelijk in het eerste kwartaal van dit jaar verder oploopt. Dat is positiever dan onze huidige kwartaal-ramingen. Het kan reden zijn voor ABN AMRO om haar prognose voor de BBP-groei in 2017 te verhogen richting 2¼% (van nu nog 1¾%). In dat geval zou de Nederlandse economie harder groeien dan in 2016 in plaats van minder hard. Het lijkt ABN AMRO echter nog te vroeg om onze ramingen te verhogen. Bedenk ook dat de ‘barometers’ niet altijd betrouwbare voorspellers zijn.
ABN AMRO handhaaft vooralsnog haar BBP-raming voor 2017, maar concludeert dat de kans op een hoger groeicijfer duidelijk is gestegen.
Lees een pdf van dit artikel op ABN AMRO Insights
