De accountant ligt onder vuur. De maatschappij vraagt andere competenties dan alleen het cijferwerk en de controle. Dat leidt op zijn beurt tot bezinning bij de accountants zelf, verenigd in de NBA. Wat moet de rol van de accountant in de toekomst worden? Executive Finance legde die vraag voor aan drie kritische CFO’s.
De kritiek van Pieter de Roos, CFO bij Movares, op de accountant is niet mals. Hij deed zelf een aantal jaren geleden afstand van zijn RA-titel. “Het professional judgement is eraf. Nu lijken accountants banger voor de AFM, dan voor wie dan ook. Die trend heeft ertoe bijgedragen dat ik de RA-titel vaarwel heb gezegd.” Directe aanleiding was een cursus ethiek die ik moest doen voor de RA-titel. Toen dacht ik: als je een accountant ethiek moet bijbrengen, dan is de beroepsgroep diep gezonken.”
Belang maatschappelijk verkeer en discussie over onafhankelijkheid
De Roos volgt de discussie over de rol van de accountant van de zijkant. Glimlachend. “Ik hoor het belang van het maatschappelijk verkeer, maar ook de discussie over de onafhankelijkheid terug. Moet een groep die al zo ver is in het zich laten tuchtigen door overheidsorganen, niet gewoonweg in overheidsdienst komen? Anders gezegd: als onafhankelijkheid bij accountantsorganisaties zoals PwC en KPMG zo belangrijk is, waarom hebben ze dan nog belastingadviseurs? Maak er dan sec een accountantsorganisatie van met vaste tarieven. Dan weet iedereen wat de kosten van het vertrouwen in maatschappelijk verkeer zijn.”
Stap terug in advies van accountantskantoor
Want nu worden kleine gemeentes geweigerd door accountantsorganisaties, in de zoektocht naar winstmaximalisatie, stelt De Roos. “Fundamenteel verkeerd.” De CFO snapt in het licht van de onafhankelijkheid wel dat de accountant een stap terug heeft gedaan in het geven van advies. “Ze zijn bang aansprakelijk gesteld te worden. Ik merk die terugtrekkende beweging ook, alhoewel er – in het licht van wat er bij de accountantscontrole naar boven is gekomen – nog steeds wel aanbevelingen worden gedaan. Dat zie ik ook meer als richting geven, dan als advies.”
Accountantskantoren zouden zich moeten opsplitsen
Wat De Roos betreft splitsen accountantskantoren zich op in een bedrijfskundig adviesbureau en een accountantskantoor gespecialiseerd in de controle. “Dat zou fair zijn.” De CFO verwacht dat de accountant over vijf jaar er heel anders uitziet. “Mede door de digitalisering. Het basiscijferwerk is dan geautomatiseerd, waardoor er hooguit een controle op de uitkomsten en de IT-systemen die leiden tot die uitkomsten is. Dat gaat richting IT-auditing.” Voor de mkb-accountant bestaat er in een gecombineerde praktijk nog wel een boterham, constateert De Roos. “Daar tref je de allround vakman of -vrouw. Bij kleinere accountantskantoren hoeft die splitsing wat mij betreft ook minder strikt te zijn.”
‘Ik verwacht van een accountant dat hij zijn bagage meeneemt’
Arnout Traas, CFO van het beursgenoteerde ForFarmers, is het niet eens met CFO’s zoals Ton van Veen van Jumbo die zeggen vanwege aansprakelijk bijna geen zinvol gesprek meer te kunnen houden met hun accountant. “Ik heb juist gemerkt, en zeker rondom de beursgang, dat dat nog steeds mogelijk is. We zijn voor de beursgang van accountant gewisseld zodat er een duidelijke splitsing was tussen controletaken en advies. We zijn naar KPMG gegaan. Dat hebben we bewust gedaan, omdat we ook van hun kennis en ervaring bij beursgenoteerde ondernemingen gebruik wilden maken. Ik verwacht ook van een accountant dat hij zijn bagage meeneemt. KPMG heeft daar een trackrecord in. Voordat je de relatie aangaat, maak je wel duidelijke afspraken over het speelveld. Dat moet je goed definiëren, zodat de accountant niet in de problemen komt met zijn controlerende rol. Maar ik merk dat de accountant, binnen zijn rol, nog steeds wel advies kan geven en daartoe bereid is. En mocht het niet passen bij zijn rol als accountant, dan moet hij ook duidelijk kunnen zeggen dat we voor advies op een bepaald terrein naar een ander loket moeten.”
Accountants liggen te veel onder vuur
Traas vindt dat accountants te veel onder vuur liggen. “Als er iets mis is met een onderneming, wordt er gelijk naar de accountant gekeken. Terwijl de schuld natuurlijk allereerst bij de onderneming ligt. En daar zouden we dus ons als eerste op moeten richten. Natuurlijk, de accountant ondertekent, maar het management is hoofdverantwoordelijk.” Bij ForFarmers worden de jaarcijfers geaudit, de half jaar cijfers en de kwartaal trading updates niet. “Eens per acht jaar hebben we als OOB dan een wettelijke re-shuffle van accountants. Dat is een dure aangelegenheid, maar ik vind het waardevol dat er dan weer een frisse blik aantreedt. En je ziet dan toch een andere manier van auditen binnenkomen. Dat is alleen maar goed.” De accountant mag wat Traas betreft best zijn kennis van sectoren vaker inzetten. “Als een accountant bij een onderneming in een sector de controle doet, zal hij meer kennis hebben van de betreffende sector als hij de advies rol vervult bij een ander bedrijf in de zelfde sector. Dit is kruisbestuiving achter de schermen. Daar hebben beide klanten voordeel van.”
Begrip van het verhaal achter de cijfers
Informatietechnologie zou de rol van de accountant anders maken. De rol meer naar advies duwen. Immers, IT kan het cijferwerk wel doen. Er wordt zelfs gesproken van robotic accounting. Traas: “IT kan veel ondersteunen, maar aan het einde van de dag willen we toch allemaal een begrip hebben van het verhaal achter die cijfers. Wat zijn de afwegingen? Dat kun je niet allemaal in een softwaretool vatten. Dat neemt niet weg dat je de controle wel efficiënter kan doen door IT-tools in te zetten. Maar dan is het nog aan de accountant om de uitzonderingen, de hoofdwegen en de gevaarlijke bospaardjes bij de controle te scheiden. Welke risico’s in de boekhouding kunnen dramatische gevolgen hebben? Kortom, ik zie robotic accounting nog niet zo’n vaart lopen. Ik vind juist dat we meer oog moeten hebben voor de discussie over de materie. Daar moet meer aandacht voor komen. Ook bij de accountant.”
Rol accountant niet marginaliseren
Bert Moser, CFO van Unica, vindt dat we de rol van de accountant niet moeten marginaliseren. “Die discussie over dat hij overheidsdienaar moet worden, snap ik niet. Het idee is wel prikkelend, alleen vind ik dat je de accountant daarmee reduceert tot het afvinken van checklists en lijstjes. Terwijl dat niet de insteek is. De insteek van de accountant moet volgens mij zijn een objectieve beoordeling van een derde over de kwaliteit van de informatiehuishouding. Daarvoor wil ik accountants ook inzetten. Krijgt het management nu de kwalitatief goede informatie op basis waarvan ze evenzo goede beslissingen kunnen nemen? Het is uitermate prettig daar een oordeel van een derde over te krijgen.”
Amerikaanse toestanden…
Moser merkt weinig van een terugtrekkende accountant die zijn oordeel niet meer durft te vellen. “Dat klinkt een beetje als Amerikaanse toestanden, maar daar hebben we in ons bedrijf geen last van. Maar wij hebben ook geen derivaten of complexe koersproblematieken. Wellicht maakt dat het oordelen over onze informatievoorziening makkelijker.” De waarde van de accountant ligt in het begrijpen van de business, zegt Moser. “Dan begrijp je ook de risico’s die er spelen.”
Accountant moet meer kennis hebben van IT-auditing
Tegelijkertijd moet de accountant meer kennis opdoen van informatietechnologie. “Alles wat uit de computer komt, lijkt waar, maar is dat ook zo? Hoe betrouwbaar is de data en het informatiehuis? Onze managers moeten ervan uit kunnen gaan dat het datahuis goed georganiseerd is en dat de gegevens kloppen. Zijn de systemen betrouwbaar en spuwen ze betrouwbare gegevens? Dat vraagt dus ook kennis van de systemen die we gebruiken.” De accountant mag of moet dan ook meer kennis hebben van IT-auditing. Een rol alleen voor het maatschappelijk verkeer, ziet Moser als te nauw geformuleerd. “Dat zou kunnen, maar daarmee bied je geen kwaliteit. Daarmee helpt hij niet mee de kwaliteit van ondernemingen te verbeteren. Dan komt het neer op afvinken. Wat mij betreft zou dat niet goed zijn.”
Kwaliteitsverschil tussen financiële afdeling en accountants is verdwenen
Moser merkt dat het kwaliteitsverschil dat er vroeger was tussen de financiële afdeling en de accountants is verdwenen. “Aan beide kanten vinden we tegenwoordig hoog opgeleide vakmensen. Het kennisvoordeel van de accountant is dus genivelleerd. Dus vind ik het logisch dat ze kijken naar waar ze wel van toegevoegde waarde kunnen zijn. Maar wat mij betreft vooral dus als externe, onafhankelijke deskundige die de informatiehuishouding bekijkt en beoordeelt.”
Lees ook
Verdienmodel accountant moet fundamenteel veranderen
De accountant is inmiddels meer een financieel regisseur
