De FD Henri Sijthoff Prijs, de Kristalprijs, de Dutch IR Awards: de prijzen voor de beste jaarverslagen zijn weer uitgedeeld. Wat zijn de trends? En wat kunnen andere CFO’s hiervan leren? Twee winnaars en een jurylid aan het woord.
Met de uitreiking van de FD Henri Sijthoff Prijs en de Kristalprijs, de jaarlijkse prijzen voor de beste jaarverslagen, en de Dutch IR Award, ligt het jaarverslagenseizoen definitief achter ons. Een goed moment om de balans op te maken. Wat heeft deze oogst opgeleverd? Welke trends zijn er? En, wat betekent dit voor de CFO? Wordt zijn/haar taak breder? Executive Finance scande de juryrapporten en interviewde drie (ervarings)deskundigen: Martin Hoogendoorn, hoogleraar externe verslaglegging aan de Erasmus Universiteit en jurylid van de Kristalprijs en Annemiek van Melick en Mark van Lieshout, CFO bij respectievelijk de Volksbank en Alliander. De Volksbank, de voormalige SNS Bank, won de Sijthoff-prijs in de categorie niet-beursgenoteerd. Alliander ging er in 2016 zowel met de Sijthoff-prijs als met de Kristalprijs vandoor. Bij de Kristalprijs 2017 werd het netwerkbedrijf tweede.
Integratie van financiële en maatschappelijke verslaggeving
Meer integratie van de financiële en maatschappelijke verslaggeving. En bredere communicatie. Dat zijn de twee belangrijkste trends die Martin Hoogendoorn, jurylid van de Kristalprijs 2017, destilleerde uit de jaarverslagen van de ruim 500 grootste bedrijven en organisaties van Nederland die deelnamen aan deze verkiezing en de Transparantiebenchmark die aan deze prijs ten grondslag ligt. ‘Alleen voldoen aan de regels is niet langer toereikend’, aldus de hoogleraar. ‘Je moet rapporteren over al je doelstellingen. Geïntegreerd, dus niet meer eerst in een financieel jaarverslag en vervolgens een paar maanden later nog eens apart in een maatschappelijk verslag. Dat geïntegreerd verslagleggen is niet voor de bühne. Bedrijven sturen er ook op. En dan heb ik het niet alleen over de afdeling sustainability, maar over de gehele organisatie, het bestuur incluis. Die worden er zelfs op afgerekend.’
Rapporteer ook over prestaties die achterblijven
Breed verantwoording afleggen is een must tegenwoordig, meent Hoogendoorn. ‘Je moet draagvlak hebben. Ook binnen de samenleving. Neem het fiscaal beleid. Tot voor kort luidde het adagium: zo weinig mogelijk belasting betalen. Dat was goed voor de aandeelhouders. Nu moet je je fair share betalen. Belastingontwijking is steeds minder aanvaardbaar.’ Zelfreflectie spreekt Hoogendoorn daarbij zeer aan. Daarin schuilt volgens de hoogleraar de kracht van een organisatie. ‘Je moet niet alleen rapporteren over positieve ontwikkelingen, maar ook over prestaties die achterblijven. Daarmee laat je impliciet zien dat je eraan gaat werken.’
Transparantie over boete AFM
Een eerlijke weergave van de werkelijkheid. Dat is ook wat de Volksbank voor ogen heeft met haar jaarverslagen. ‘We willen dicht bij onszelf blijven’, vertelt CFO Annemiek van Melick. ‘Dus onderbouwen we hoe we voorzien in de behoeften van onze klanten, werknemers, aandeelhouders en de maatschappij. Want daar liggen onze prioriteiten. Dat zijn de belangrijkste pijlers onder onze strategie. Sommige banken rapporteren ook over onderwerpen als mensenrechten. Maar omdat wij hoofdzakelijk actief zijn op de particuliere markt in Nederland staat dat onderwerp wat verder van ons af.’ Transparantie is voor de Volksbank een groot goed. In zijn jaarverslag gaat het bedrijf daarin redelijk ver. Er staat bijvoorbeeld ook in dat de AFM een boete en een aanwijzing heeft opgelegd – iets wat door de toezichthouder niet naar buiten is gebracht. Van Melick: ‘Wij vinden dat je ook zoiets moet melden.’
Fris jaarverslag met tekeningen die inzicht geven
Deze openheid wordt gewaardeerd. Zozeer dat de bank met zijn jaarverslag 2016 de Sijthoff-prijs in de wacht sleepte. Volgens de jury heeft de Volksbank met dit verslag duidelijk laten zien dat de organisatie opnieuw is neergezet. Zij sprak van een ‘fris jaarverslag met tekeningen die helpen het inzicht te verbeteren’. Verder was er lof voor de interviews met de CEO en de president-commissaris, die als open en leesbaar werden omschreven. Van Melick was blij met de prijs. Ze vond het een mooie extra blijk van waardering voor het hele team dat aan het jaarverslag heeft gewerkt. Toch prijkte het behalen van een prijs niet bovenaan haar verlanglijstje. Sterker, iemand uit haar finance team opperde in 2015 dat het misschien wel een extra uitdaging zou zijn om voor een prijs te gaan. Van Melick was niet direct enthousiast. ‘Ik dacht: allemaal leuk en aardig, maar dat is niet waarvoor wij als bank op aarde zijn. Wat heeft bijvoorbeeld de klant daaraan? Daarmee was ik misschien iets al te rigoureus.’
Wat doen anderen en wat kunnen wij daarvan leren?
Een prijs winnen met het jaarverslag was ook voor Alliander geen doel op zich. Maar een verslag waarin aandacht voor maatschappelijk verantwoord ondernemen een belangrijke plaats inneemt wel. Het netwerkbedrijf stelde er bij de verzelfstandiging in 2009 zelfs een speciaal team voor samen. Een groep mensen met een intrinsieke motivatie om het jaarverslag naar een hoger plan te tillen. CFO Mark van Lieshout: ‘We zijn ons breed gaan oriënteren: wat doen anderen en wat kunnen wij daarvan leren?’ De noodzaak voor zo’n brede scoop is wat Van Lieshout betreft voor een bedrijf als Alliander evident. ‘Wij hebben een belangrijke maatschappelijke taak. De samenleving kan niet meer zonder goede, betrouwbare gas- en elektriciteitsvoorziening. Dan moet je daar transparant over rapporteren. Ook over zaken die we lastig vinden. Op de korte en op de lange termijn. Connectiviteit tussen missie, visie en strategie zowel op financieel als niet-financieel gebied is belangrijk.’
Vraagtekens bij focus op groei van de capaciteit
Zo plaatst Alliander in het jaarverslag onder meer vraagtekens bij focus op groei van de capaciteit. Hoe lang nog te investeren in aardgas, is een van de dilemma’s die worden aangekaart. Ook loopt Alliander voorop met het verkennen van andere manieren van langetermijnwaardecreatie – alternatieve energiebronnen, lokale initiatieven. Verder betrekt het netwerkbedrijf zijn stakeholders bij de rapportage over de resultaten. Belanghebbenden die dicht bij de organisatie staan, zoals de provincies en gemeenten, de eigenaren, worden gevraagd over welke doelstellingen Alliander verantwoording moet afleggen in het jaarverslag. Verder organiseert Alliander jaarlijks, in aanwezigheid van de CFO, een panelbijeenkomst met stakeholders om het conceptjaarverslag te laten beoordelen. In 2023 klimaatneutraal zijn is een van die doelstellingen. Een ambitieus streven, beaamt Van Lieshout. ‘Maar als je geen stip zet, kom je nergens.’
Grenzen aan transparantie
Zijn er grenzen aan de transparantie? Bijvoorbeeld met het oog op de concurrentie. Hoogendoorn ziet ze zo een-twee-drie niet. ‘Een bedrijf als Coca-Cola gaat in zijn jaarverslag natuurlijk niet het recept van cola prijsgeven. Maar verder… Kijk, je strategie is ook concurrentiegevoelig. Toch zijn de meeste organisaties daarin open. De strategie is nu eenmaal cruciaal. Je stakeholders hebben er recht op om die te kennen.’ Van Melick is het daar grotendeels mee eens. ‘Als je middenin een overname zit, hang je dat natuurlijk niet aan de grote klok. Maar dat geldt voor alles waarvan je nog niet weet welke kant het opgaat.’ Van Lieshout onderschrijft dit. ‘Wij streven in principe naar maximale transparantie. Omdat we weten dat het loont.’
Aanduiding Chief Performance Officer is zo gek nog niet
Wat betekenen de trends in de jaarverslaggeving voor de CFO? Verandert zijn of haar functie? Hoogendoorn: ‘Taken als finance en treasury blijven belangrijk. Maar daar komen niet-financiële doelstellingen bij. Als die even belangrijk zijn, maak je op centraal niveau andere afwegingen. Dan neem je bijvoorbeeld genoegen met minder winst, als de tevredenheid van je werknemers daarom vraagt.’ Dit streven naar balans is niet nieuw, voegt Van Melick toe. ‘De integrale aansturing maakt je er alleen nog meer van bewust.’ Het maken van die afwegingen is niet alleen des CFO’s, benadrukken Van Melick en Van Lieshout. CFO’s zijn er wel voor verantwoordelijk dat alle kpi’s beschikbaar zijn. Van Melick: ‘Wat dat betreft is de aanduiding Chief Performance Officer zo gek nog niet.’ Van Lieshout: ‘Maar voor de strategie blijf je collectief verantwoordelijk. Ik mag dan eindverantwoordelijk zijn voor finance, ik voel me net zo verantwoordelijk voor bijvoorbeeld veiligheid. Je krijgt als CFO een meer strategische rol.’
Integrale jaarverslaggeving wordt de maat
Transparantie en integrale verslaggeving worden in steeds meer jaarverslagen de maat, verwacht Hoogendoorn. Nu lopen vooral grote bedrijven en ondernemingen die opereren op het snijvlak privaat-particulier daarin voorop. Door de vraag vanuit de samenleving en de toegenomen mogelijkheden om te benchmarken zullen het mkb en andere organisaties weldra volgen, denkt de hoogleraar. Ook zal de rapportagefrequentie toenemen, voorspelt hij. Een goede zaak, vindt Van Lieshout: ‘De data zijn beschikbaar. Dus waarom niet. Het bevordert de transparantie. Als privépersoon vinden we het ook heel gewoon dat je 24/7 toegang hebt tot je bankrekening en je energieverbruik.’
Lees ook
ABN AMRO maakt meest innovatieve jaarverslag
Duurzaamheid maakt opmars in beursgenoteerde jaarverslagen
