De lage rente, de grote hoeveelheid beschikbaar geld en de toenemende concurrentie op de financieringsmarkt bieden CFO’s die op zoek zijn naar financiering kansen. Toch maken Nederlandse ondernemingen maar mondjesmaat gebruik van de nieuwe mogelijkheden. Het gros financiert zich nog op de klassieke manier met bankfinanciering of, in het geval van grote ondernemingen, obligaties.
De reden dat in Nederland nog relatief weinig gebruik wordt gemaakt van deze alternatieve financieringsmogelijkheden ligt volgens Rafael Gomez Nunez, partner bij corporate finance adviseur Nielen Schuman, voor een deel in het feit dat de Nederlandse banken door de crisis heen financiering zijn blijven aanbieden.
CFO heeft een scala aan mogelijkheden
Op dit moment is er echter een breed scala aan mogelijkheden waarmee, afhankelijk van de strategie van de onderneming, de juiste financiering kan worden opgezet. ‘Grotere ondernemingen, met een (bijna) investment grade profiel kunnen naast de klassieke bankfinancieringen of de publieke obligatiemarkt terecht op de private placement markt waar het mogelijk is voor langere termijn financieringsovereenkomsten aan te gaan met bijvoorbeeld pensioenfondsen of verzekeraars. In Duitsland is deze Schuldschein-markt sterk ontwikkeld en daar vinden ook Nederlandse bedrijven met een investment grade profiel de mogelijkheid zich te financieren. Ook zogenoemde asset-based financieringen of de EIB bieden mogelijkheden.’
Direct lenders bieden bedrijf dat snel wil groeien expansiemogelijkheden
Bedrijven met een sub-investment grade profiel kunnen als alternatief voor banken terecht bij direct lenders en andere partijen die verschillende onderdelen van een kapitaalstructuur kunnen financieren. ‘Dit biedt een bedrijf dat heel snel wil groeien expansiemogelijkheden. Je ziet dat, wanneer deze partijen meer vertrouwd met elkaar worden, het beschikbaar stellen van kapitaal voor verdere groei over het algemeen makkelijker gaat dan wat men gewend is bij banken.’ In de afgelopen jaren hebben verschillende snelgroeiende Nederlandse ondernemingen gebruik gemaakt van direct lenders. Welke financiering uiteindelijk het beste past bij een onderneming is volgens Gomez Nunez heel erg afhankelijk van de strategie.
Midcap-market: banken verleggen voorbereidende werkzaamheden
De Midcap-market is vooral gericht op bancaire financiering. Ondanks de grote hoeveel geld op de financieringsmarkt krijgen deze grotere mkb-bedrijven (10 tot 250 miljoen euro omzet) te maken met banken die een terugtrekkende beweging maken. ‘Om de onderneming toch te kunnen bedienen wordt dan voorgesteld andere banken of financiers te laten toetreden in een zogenoemde clubdeal’, stelt Rik Pantjes, adviseur BDO Mergers & Acquisitions – Debt Advisory.
Voor ondernemingen is het belangrijk om goed beslagen ten ijs te komen bij het aanvragen van financiering. Pantjes: ‘Banken hebben het moeilijk met hun organisatie, kostenstructuur en de implementatie van Basel IV. Uit kostenoogpunt verleggen ze een deel van de voorbereidende werkzaamheden voor de financieringsaanvraag naar de klant. Die moet niet alleen de cijfers aanleveren, maar bijvoorbeeld ook best- en downsidecasescenario’s van het businessplan. Dit alles vraagt gedurende het traject tijd in de agenda van met name de CFO.’
Clubdeal vergt nog meer afstemming van stakeholders
Ook de midcap-market kijkt naar alternatieve financiering volgens Pantjes. ‘Je komt dan uit bij bijvoorbeeld mezzanine of asset-based financieringen. Waar banken voor clubdeals over het algemeen redelijk makkelijk bij elkaar te zetten zijn omdat ze op eenzelfde manier naar ondernemingen kijken, eenzelfde risico-inschatting hebben en overeenkomende documentatievoorwaarden, ontstaat er op het moment dat daar een PE-partij of mezzanine-aanbieder bijkomt een asymmetrie in toegang tot informatie. Er zit een verschil in aanpak en onderliggende systemen. Een dergelijke deal vraagt om nog meer maatwerk en afstemming tussen stakeholders op allerlei gebieden.’
Clubdeal heeft ook zijn maximum
‘Een alternatief op bancaire financiering kan heel goed werken’, stelt Pantjes. ‘Het is een afweging; hoeveel geld heb ik nodig, welk risico kan de onderneming dragen en waar kan ik dat ophalen? Een clubdeal met een aantal Nederlandse banken heeft ook zijn maximum qua risico en bedrag. Dan kan de combinatie met bijvoorbeeld mezzanine heel waardevol zijn. Een mezzanineverstrekker kijkt op een andere manier naar de onderneming. Die wil bijvoorbeeld een hogere rente maar minder aflossing (ergo: meer flexibiliteit). Het biedt de mogelijkheid om toch op verantwoorde wijze je doel te bereiken.’
Uiteindelijk begint volgens Pantjes alles met de vragen: waar heb ik het geld voor nodig, hoeveel heb ik nodig en welke bronnen zijn daarvoor beschikbaar. ‘Als je de Uses & Sources helder hebt, kun je op zoek naar de oplossing.’
Ervaringsdeskundige Gosse Boon
CFO’s mogen dan weer meer te kiezen hebben, om optimaal gebruik te kunnen maken van de gunstige financieringsomstandigheden is een gedegen voorbereiding volgens Gosse Boon onontbeerlijk.
Boon, onder andere Raad bij de Ondernemingskamer en commissaris bij KPMG, Koninklijke BAM Groep, Albron en het Initiatief Duurzame Handel, heeft in zijn loopbaan als CFO bij verschillende Unilever-onderdelen, de Van Gansewinkel Groep en Nutreco veel ervaring opgedaan met financieringstrajecten.
Tijdsdruk komt je onderhandelingspositie niet ten goede
Vanuit zijn eigen ervaring adviseert hij CFO’s vooral tijdig het financieringstraject te starten. ‘Tijdsdruk komt je onderhandelingspositie met de financiers niet ten goede. Bovendien moet de governance met je RvB, RvC en OR goed worden doorlopen. Alles komt neer op timing. Het beste moment om een herfinanciering te overwegen is natuurlijk op het moment dat het goed gaat met de onderneming.’
Drietal basisvoorwaarden voor zoektocht naar nieuwe financiering
Voordat het traject naar nieuwe financiering wordt gestart, moet aan een drietal basisvoorwaarden zijn voldaan volgens Boon. Op strategisch niveau moet duidelijk zijn wat de aard van de onderneming en de strategie is. ‘Het maakt nogal verschil of je een start up, scale up of een langer bestaande corporate bent en of je bijvoorbeeld een buy and built-acquisitiestrategie hebt. Dat heeft invloed op de inrichting en flexibiliteit van de financiering.’
Private equity zet hoog in op leverage als bron van waardecreatie en discipline
De opzet van het financiële raamwerk, en met name de bereidheid om schuld aan te trekken, is een tweede belangrijke factor. ‘Hier speelt de eigendomsstructuur een rol. Je ziet dat private equity hoog inzet op leverage, dat zien ze als een bron van waardecreatie en disciplinering voor de onderneming. Aan de andere kant van het spectrum staan kleine familiebedrijven die vaak liever geen bankfinanciering willen en dan heb je beursgenoteerde ondernemingen die ertussenin zitten.’ Het is daarna aan de tandem CFO-treasurer om op basis van strategie en financieel raamwerk, na te denken over de langetermijnfinancieringsbehoefte. ‘De uitdaging is niet te veel, maar ook niet te weinig financiering. Scenarioanalyse is hierbij belangrijk.’ Een basisvoorwaarde is verder het op orde hebben van de cijfers en de financiële modellen.
CFO en treasurer moeten regie in handen houden
Boon benadrukt dat de CFO en treasurer de regie in handen moeten houden. ‘Zij moeten een goed inzicht hebben in de markten en wat beschikbaar is tegen welke condities. Zij definiëren wat nodig is. De adviseur moet binnen deze strategisch-financiële context aan de slag. Banken hebben een bijzondere positie, zij hebben immers altijd hun eigen commercieel belang.’
Bij een tijdige voorbereiding hoort ook een tijdige investering in de relatie met financiers. ‘Zorg ervoor dat deze voldoende bekend zijn met het reilen en zeilen van de onderneming’, stelt Boon. ‘Bij een clubdeal met verschillende banken is het goed om te kijken of ze een fit hebben met de industrie en of ze acteren in de landen waar je actief bent. Ga bij de keuze ook uit van het rough weather-scenario. Als je echt ernstige tegenwind hebt, zitten er dan banken in het syndicaat die er voor je zullen zijn?’
Houd niet-financiële convenanten in het oog
Het is volgens Boon ook zaak de niet-financiële convenanten in het oog te houden. ‘Je kunt als CFO proberen de laatste tien basispunten uit de rente te knijpen, maar kijk ook naar de hoogte van je leverage, verlengingsmogelijkheden of de mogelijkheid de financiering te verhogen, de zogenoemde accordeon.’ Extreem belangrijk is om niet uit convenanten te lopen. ‘Dat is een rode kaart voor de CFO, maar voor de onderneming betekent dat vooral het verliezen van de regie aan de financiers.’
Financieringsrisico managen door meerdere instrumenten te gebruiken
Het financieringsrisico valt te managen door meerdere financiële instrumenten te gebruiken en die onder te brengen bij meerdere tegenpartijen. Door goed te kijken naar de looptijden van je instrumenten kun je de toekomstige financieringsbehoefte spreiden zodat je niet op één moment de markt in hoeft.
Tot slot adviseert Boon CFO’s om ook in tijden van relatief goedkoop geld als CFO gedisciplineerd te blijven in de aanwending ervan.
Lees ook
ECB laat rentetarieven onveranderd (herfinancieringsrente blijft 0 procent)
Procesfinanciering biedt kansen voor de moderne CFO
