De impact van IFRS 16 leasing accounting wordt schromelijk onderschat. Dat bleek onlangs uit een sessie met financiële topfunctionarissen (onder wie Mark Besseling van KLM) bij BrightStone Group. “Dit heeft een enorme impact op je solvabiliteit en EBITDA.”
“One of my great ambitions before I die is to fly in an aircraft that is on an airline’s balance sheet.” Was getekend, Sir David Tweedie in 2008. Hij is de voormalige voorzitter van de International Accounting Standards Board (IASB). Hans Hoogervorst nam in 2010 zijn functie over, maar de koers bleef onveranderd. Activa en verplichtingen uit zogenoemde operationele leaseovereenkomsten zouden in de balans moeten worden opgenomen.
Omvang leaseverplichtingen wereldwijd slordige 3.000 miljard euro
Hoogervorst schatte in januari 2016 de omvang van de leaseverplichtingen bij beursgenoteerde ondernemingen wereldwijd op een slordige 3.000 miljard euro. Daarvan zou volgens hem 85 procent niet in de balans zijn verwerkt. Volgens de IASB zou dat wel moeten. Niet uit de balans blijkende leaseverplichtingen zouden een verstoring geven van het beeld dat de jaarrekening geeft van activa en verplichtingen. De transparantie en de vergelijkbaarheid zouden worden beperkt. Kortom, tijd voor actie.
Alle leasecontracten op de balans verantwoorden
De IASB gaf daarom op 13 januari 2016 IFRS 16 Leaseovereenkomsten uit, met als ingangsdatum 1 januari 2019. Het doel van de nieuwe standaard is de kwaliteit en de vergelijkbaarheid van de informatie voor stakeholders te verbeteren. Met de nieuwe standaard moeten alle leasecontracten, met uitzondering van de korte termijn (minder dan één jaar) en immateriële leases (5.000 dollar) door huurders op de balans worden verantwoord. In de meeste gevallen betekent dit dus met ingang van de jaarrekening 2019.
Impact op niet-financiële ondernemingen bijna 43 miljard euro
De impact van IFRS 16 zou nog wel eens heel groot kunnen zijn, becijferden Coen Arnold (KPMG) en Jay Tahtah (PwC) in het Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie (MAB) in december 2017. Zij concludeerden dat de in de balans opgenomen (rentedragende) verplichtingen fors toenemen: voor alle onderzochte niet-financiële AEX- en AMX-ondernemingen in totaal bijna 43 miljard euro (een stijging van bijna 15 procent). Daarnaast nemen de activa toe met circa 41 miljard euro (een stijging van bijna 5 procent van de totale activa). De (negatieve) impact op het eigen vermogen is beperkt (tot circa 2 miljard, een afname van circa 0,6 procent).
EBITDA zou volgens onderzoekers fors toenemen
Verder concluderen de onderzoekers dat IFRS 16 een belangrijke impact op de winst- en verliesrekening zal hebben. De winst voor rente-, belasting- en afschrijvingslasten (EBITDA) zou fors toenemen, met gemiddeld 12,5 procent. Dit komt doordat ‘reguliere’ operationele huurkosten worden vervangen door afschrijvingskosten en interestlasten. Uit het onderzoek van Arnold en Tahtah blijkt verder dat bij de meeste onderzochte ondernemingen sprake is van een (beperkte) stijging van de nettowinst. Bij de berekeningen namen de onderzoekers de cijfers over 2016 als uitgangspunt. Als laatste concludeerden de onderzoekers dat IFRS 16 de financiële ratio’s die solvabiliteit en de capaciteit van operationele kasstromen voor de aflossing van rentedragende verplichtingen tot uitdrukking brengen en veelal in leningsovereenkomsten zijn opgenomen, verslechteren.
Conclusies over schuldenposities vreemd
Het Financieele Dagblad deed daar, met het onderzoek onder de arm een schepje bovenop. ‘Explosie van schulden door nieuwe regels voor lease’ kopte de krant. De schuld van Ahold zou volgend jaar met 7,4 miljard euro stijgen. Het bedrijf least een groot aantal winkelpanden. Bij KLM zou de schuld met 6,9 miljard omhooggaan, vooral vanwege de huur van vliegtuigen. In de sessie van BrightStone Group werden bij de berekeningen in het MAB en het FD grote vraagtekens gezet. Dr. Ferdy van Beest, Director Finance, Accounting & Research bij BrightStone Group en tevens Assistant Professor aan Nyenrode: “De effecten op bijvoorbeeld KLM zouden schrikbarend zijn, maar ik kon niet achterhalen hoe je tot een schuld van 6,9 miljard euro zou kunnen komen.” Van Beest legde ook contact met KLM om te achterhalen hoe het zat. “Daar vonden ze het ook vreemd.” Meteen een mooie aanleiding om over IFRS 16 een sessie te houden.
Op Air France-KLM na geen big bang
Op Air France-KLM na heeft volgens Van Beest geen beursgenoteerde onderneming een ‘big bang’ overgang toegepast, waarbij IFRS 9, 15 en 16 in één keer werden ingevoerd. “Dat maakt het ook moeilijk om te achterhalen wat exact de impact gaat zijn van IFRS 16, maar duidelijk is in elk geval wel dat het uitwerkt in een enorm slechtere solvabiliteit. Dat leidt weer tot een andere debt covenant en daarmee kijken ook banken kritischer naar de financiering van het bedrijf.” Volgens de Assistant professor liggen leasecontracten voor auto’s, vliegtuigen en sale-and-lease-backconstructies voor de hand. “Die nemen bedrijven die moeten voldoen aan IFRS 16 al wel in ogenschouw, maar diezelfde bedrijven komen er nu achter dat ze veel meer leasecontracten in portefeuille hebben die aan de definitie van een leasecontract voldoen. Daarom heeft het zo’n impact op Ahold. Alle panden die ze huren, kun je niet morgen ombouwen naar een andere retailzaak. Die panden zijn zo aangepast aan Ahold en daarmee voldoen ze aan de definitie van lease accounting.”
1. Weet ik welke van onze contracten een lease/huur bevatten?
2. Hebben wij een database met alle leases/huren?
3. Hebben wij de systemen en processen beschikbaar om de lease-/huur-activa en leaseverplichtingen te kunnen berekenen?
4. Zijn onze huidige toelichtingen over operationele leases/huren accuraat en compleet?
5. Kan ik uit onze huidige contracten de bijkomende kosten (alles boven de financieringsuitgaven) herleiden?
Leaseconstructies gebruikt voor winststuring
Nu is IAS 17 nog van kracht. Die standaarden maken een onderscheid tussen financial en operational lease. “Uit onderzoek in de VS bleek dat meer dan zeventig procent van de leasecontracten een net present value payment van 89,4 procent had. Onder deze voorwaarden konden contracten worden geclassificeerd als operational lease, waarmee het off balance kon blijven. Bij Enron met haar special purpose vehicles leefde eigenlijk hetzelfde idee. Alles tot 3 procent mocht je buiten je balans houden, waarna Enron die SPV’s optuigde tot 2,9 procent. Om ze maar buiten de geconsolideerde jaarrekening te houden.” Bezwaar was volgens Van Beest dat dit soort mogelijkheden werd gebruikt voor winststuring.
Pro-actief met bank in gesprek over gevolgen
Dergelijke hanky panky-accounting moet met IFRS 16 tot het verleden behoren. Maar met IFRS verslechtert de solvabiliteit en neemt tegelijkertijd de EBITDA enorm toe. Van Beest: “Ik zie de krantenkoppen al voor me. Ik verwacht namelijk dat beursfondsen bij de presentatie van hun jaarcijfers daar kunstmatig de focus op leggen. Terwijl er in essentie in substance weinig verandert. De huurkosten die je normaal gesproken in je winst- en verliesrekening onder operationele kosten meenam, moet je nu activeren en afschrijven. De rente wordt apart als financieringskosten meegenomen. Dat leidt tot een fikse verbetering van de EBITDA, terwijl de schulden verslechteren. Je moet daarover als CFO proactief met je bank in gesprek.”
IFRS 16 heeft wel degelijk impact op reële economische omstandigheden
IFRS 16 is in feite een boekhoudkundige exercitie, maar heeft dus wel degelijk impact op reële economische omstandigheden, constateert Van Beest. “Hoe ga je als CFO de jaarcijfers verantwoorden? Hebben we eigenlijk al onze leasecontracten in de smiezen? Multinationals hebben nog lang niet het overzicht, terwijl de deadline aanstaande is. Als contracten uit een uithoek in Brazilië moeten komen, is het de vraag of deze juist en volledig zijn, zoals de accountant voor de jaarrekening gaat eisen. Wat gaat de accountant vervolgens doen?” Naast de directe consequenties voor de balans, verwacht Van Beest ook andere effecten. “Er komen nieuwe businessmodellen om ervoor te zorgen dat je niet ineens een heel groot wagenpark op je balans hebt staan. Daar kun je op wachten.”
Deel leaseverplichtingen is cash out naar leasemaatschappijen
6,9 miljard euro aan schuld voor KLM was niet de waarheid. Waar ging het fout? Om die vraag te beantwoorden was Mark Besseling, Vice President Reporting & Control bij KLM, van de partij. “Ze hebben de cijfers van Air France-KLM gepakt en die onder de noemer van KLM gebracht. Terwijl we ook op dat geaggregeerde niveau de impact al hadden berekend. In een statement is deze op een bedrag van ongeveer 5 miljard geschat. Dat betreft dus de hele groep. Ongeveer een derde van de leaseverplichtingen valt onder financiering en valt dus niet onder IFRS 16. Dat behelst toekomstige cash out aan leasemaatschappijen.” Ook Besseling constateert dat IFRS 16 impact heeft op de economische realiteit van KLM. “We kijken anders naar onze vloot. Welke vliegtuigen we willen financieren maar ook de flexibiliteit in de capaciteit door operational leases. Daarnaast kijken we kritisch naar wat we leasen. Moeten we een bagagekar niet gewoon aanschaffen? We kijken ook kritisch naar de lengte van de leasecontracten die we aangaan.”
Vliegtuigen in dollars
Daarnaast speelt dat vliegtuigen in dollars worden geleased. Besseling: “Elke maand moeten we de contante waarde van toekomstige leasebetalingen, exclusief het interestdeel, omrekenen naar euro’s, waarmee ongerealiseerde valutaverschillen een grote impact op de balans kunnen hebben en ook op de winst- en verliesrekening. Vooral het mogelijk grote effect op de winst- en verliesrekening was ongewenst en moeilijk uitlegbaar. Omdat we veel dollarinkomsten binnenkrijgen door de verkoop van vliegtickets is de oplossing een ‘natural hedge’ tussen die toekomstige dollarinkomsten en de contante waarde van de toekomstige leasebetalingen. Het ongerealiseerde valutaverschil wordt dan tijdelijk in het eigen vermogen geparkeerd.”
IFRS 16: er is geen work around
IFRS 16 heeft zo meer impact dan in eerste instantie gedacht. De EBITDA wordt hoger, de solvabiliteit verslechtert en banken zullen kritischer naar de debt covenants van een onderneming kijken als ze een financiering aangaan. “Ik snap niet dat banken niet meer communiceren over de impact van IFRS 16”, stelt Van Beest verwonderd. Besseling: “Het was een hel of a job om de impact door te rekenen, contracten boven tafel te krijgen en het effect op de cijfers tot in detail te doorgronden. Waarbij we talloze keren met accountants en met ICT-partijen om tafel hebben gezeten. Er is geen work around en dit kun je niet alleen bijhouden in een Excel-model. Dit moet je goed doen. Tot aan de details van leasecontracten van karretjes die we op de luchthaven gebruiken. Dat hebben we nu zodanig gedaan dat allerlei partijen nu bij ons komen voor meer informatie. IFRS 16 heeft geen verassingen meer voor KLM.”
Lees ook
IFRS16 komt dichterbij! Loopt u voor of achter op de implementatie?
11 vragen over IFRS 16
