Zes sprekers uit wetenschap en praktijk deelden onlangs tijdens het event Nieuw Risicomanagement voor Business Control hun inzichten over effectiever leren omgaan met onzekerheden, risico’s en kansen. Dit in een dynamische, deels onvoorspelbare wereld met volop disruptieve technologieën. Dit waren de hoofdpunten.
Makkelijk om risicomanagement ingewikkeld te maken
‘Het is heel makkelijk om risicomanagement ingewikkeld te maken,’ zegt dagvoorzitter en risicodeskundige dr. Martin van Staveren. ‘Het is moeilijk om het weer tot de kern te brengen. Maar in alle risicomanagementmethoden komen de zelfde zes essentiële stappen voor: doelen bepalen, identificeren, classificeren, beheersen, evalueren en overdracht. Je zou het zelfs terug kunnen brengen tot de volgende drie vragen:
- Wat wil je?
- Wat is onzeker, voor wie?
- Wat ga je doen, met wie?
Risicomanagement zou moeten gebeuren in de business
Van Staveren benadrukt het belang van expliciet inzicht in risicobereidheid: ‘Hoeveel risico ben jij, je team of je organisatie bereid te nemen? Risicomanagement zou moeten gebeuren in de business, niet in een speciale afdeling.’
‘De kerndoelstelling van een organisatie is niet om compliant te zijn, maar om woningen te bouwen, of geldzaken te organiseren, of iets dergelijks. En compliance zorgt ervoor dat we weten hoe we dat op een juiste manier doen, zodat medewerkers en bestuurders beschermd worden’, betoogt prof.dr. Sylvie Bleker-Van Eyk. ‘Compliance is dan ook altijd gerelateerd aan je organisatiedoelstellingen en daarmee aan je license to operate.’
‘Compliance is niets anders dan integer gedrag. Het gaat om het naleven van de kerndoelstellingen van de organisatie, om zo je ‘license to operate’ te behouden. En om de vaak torenhoge boetes te vermijden.’ Ze vergeleek compliance met het monster Godzilla: het is zó groot geworden. De kunst is om dit monster te temmen, stap voor stap kleiner te maken. Bijvoorbeeld door tegenstrijdige regelgeving aan te pakken. In haar ideale wereld zijn er over tien jaar helemaal geen compliance officers meer nodig.
Ethiek
‘Vertrouwen bestaat uit twee componenten, die we in het Nederlands niet onderscheiden. De Engelsen doen dat wel, met de woorden confidence en trust’. Zo startte prof.dr. Jeroen van den Hoven. Bij vertrouwen in de betekenis van confidence gaat het om competentie, expertise, vakmanschap. Dat zegt echter nog niets over trust, vertrouwen in de betekenis van goede intenties, moraliteit, echte betrokkenheid. ‘Vertrouw je je mensen? Of heb je vertrouwen in hun kunnen? Vertrouwen in hun morele kunnen? Daar zit verschil in. Bedrijven denken vaak dat ze vertrouwen kunnen winnen door te laten zien hoe goed ze zijn, maar mensen kijken er juist naar of je betrouwbaar bent in morele zin.
Eigen reflectie van de professional is hiervoor essentieel. Ethisch verantwoord handelen kan worden geholpen door het juiste ontwerp van technologische en/of financiële systemen. Ofwel: ‘think design’ en ‘design for responsibility’.
Toekomst
‘Hoeveel tijd besteed je eigenlijk aan de toekomst?’ Het tijdsaspect in deze vraag was de rode draad van financial en consultant drs. Stephan van den Broek RA RC. Disruptieve technologieën omringen ons al en de klassieke risicomanager of business controller is vaak meer archeoloog dan futuroloog. Alleen, risico’s spelen per definitie in de toekomst. Beheersing van risico’s uit het verleden biedt dan ook onvoldoende kans op succes. Zijn praktische tip: hou de komende tijd eens bij hoeveel van je tijd je besteedt aan het verleden (verantwoording), het heden (brandjes blussen) en de toekomst (anticiperen op onzekerheid). Dit laatste betekent trouwens ook het benutten van de vele kansen of opportunities die onzekerheid biedt.
Sprookje
Dit was misschien wel de verrassing van de dag: dr. Kees Tillema begon met het voorlezen van een sprookje: ‘Er was eens ….’ Tussendoor stelde hij tien vragen, waarvan de deelnemers hun eigen antwoorden kort moesten noteren. Moraal van het sprookje: onbewust benutten we door het beantwoorden van
ongebruikelijke vragen onze rechterhersenhelft. Dit is het creatieve deel van ons brein, die we nogal eens verwaarlozen vanwege die andere hersenhelft: het analytische, rationele brein dat zich bijvoorbeeld graag met cijfers bezighoudt. Het is overigens geen of-of, maar en-en: ga beide hersenhelften in de praktijk samen benutten. Nog een verrassing: het blijkt wetenschappelijk stevig aangetoond dat mindfulness hierbij helpt. Een opvallende route naar betere controlling, dat geen sprookje is.
Beginner
‘In the beginner’s mind there are many possibilities, but in the expert’s mind there are few.’ Met deze quote van Shunryu Suzuki begon avonturier, bergbeklimmer en diepzeeduiker Melvin Redeker. Succes is in een veranderlijke wereld geen garantie voor nog een keer succes met dezelfde aanpak, hoe verleidelijk dat ook lijkt. De mindset van een beginner helpt hierbij, wat best lastig is als je al veel ervaring hebt. Dit geldt op de steilste toppen in de Himalaya en in de kantoortuin van de financial. Een bekend dilemma bij risicobeheersing is de keuze tussen controle en vertrouwen. Het concept van ‘geïnformeerd vertrouwen’ helpt hierbij. Dit is vertrouwen dat ontstaat door vragen stellen en letten op non-verbale communicatie. Met meer geïnformeerd vertrouwen kan minder controle volstaan. Dit levert voorspelbaarheid en tijd op, zonder in te leveren op zekerheid.
Doelgericht omgaan met onzekerheden, risico’s en kansen op weg naar het doel
Aan het eind van de dag vat dagvoorzitter Van Staveren alles nog even samen om vervolgens in te gaan op risicoleiderschap: het doelgericht durven omgaan met onzekerheden, risico’s en kansen op weg naar het doel. Met het ontwikkelen van specifieke competenties kan iederéén in een organisatie risicoleiderschap tonen, bijvoorbeeld door risicogestuurd te gaan werken. Zo kan het zijn dat over tien jaar niet alleen de compliance officer overbodig is. Dat zou ook wel eens voor de klassieke risicomanager kunnen gelden. Nieuw risicomanagement voor business control, een disruptieve ontwikkeling?
College reeks Risk & Compliance
Meer risicomanagement? Op 6 november start weer de collegereeks Risk & Compliance bij Nyenrode Business Universiteit. Meer informatie hierover vindt u op: collegereeks Nyenrode.
