Letterlijk spraakmakend kan de ondergang van het Belgische miljardenbedrijf Lernout & Hauspie Speech Products genoemd worden. Het eerste Belgische bedrijf ooit dat een notering kreeg aan de Nasdaq was aan het eind van het vorige millennium zijn tijd ver vooruit en wist met zijn innovatieve spraaktechnologie vriend en vijand te overtuigen geld te investeren met wereldwijde marktdominantie in het vooruitzicht. Maar hoogmoed komt voor de val, want dit sprookje eindigt -zoals wel vaker in deze rubriek – na grootschalige boekhoudfraude met de topmannen in de boeien.
Aanwezig zijn in zo veel mogelijk delen van de wereld
Jo Lernout, een voormalig docent biologie, en fiscalist Pol Hauspie beginnen in december 1987 hun bedrijf Lernout NV vanuit een kantoor in het Vlaamse stadje Ieper. Een paar jaar later komt ook de naam van Hauspie op de gevel als de onderneming wordt gedoopt tot Lernout & Hauspie Speech Products (L&H). En vanaf dat moment gaat het hard met het spraaktechnologie bedrijf. Heel erg hard. Zeker als in 1992 de koers wordt bijgesteld en de onderneming geen eindproducten meer verkoopt, maar zich volledig zal richten op het ontwikkelen van technologie. En daarbij pakt het bedrijf het groots aan. Het wil de gehele markt beslaan, techniek ontwikkelen voor alle beschikbare processoren en aanwezig zijn in zo veel mogelijk delen van de wereld.
De miljoenen moeten ergens vandaan komen
Om de groeiambitie te voeden maakt het bedrijf enorm veel kosten. De miljoenen moeten ergens vandaan komen, realiseren de twee oprichters zich als ze even later besluiten om hun groeibriljant naar de beurs te brengen. Op 1 augustus 1995 is het zo ver. Als eerste Belgische onderneming krijgt L&H een notering op de Amerikaanse Nasdaq. De IPO blijkt een succes. Iedereen lijkt te geloven in de vooruitstrevende techniek van de mannen uit Ieper en zelfs Bill Gates grijpt naar zijn portemonnee. Namens Microsoft neemt hij in 1997 een belang van 8 procent in het tech-concern. Jacov Levy, een voormalig tankbataljoncommandant in het Israëlische leger, is dan al enkele jaren geleden – net voor de beursgang – als CEO aangesteld. Aan hem de zware taak om de potentie van het bedrijf, dat bij beursgang een nettoverlies van omgerekend 550 miljoen euro heeft, om te zetten in resultaten.
Cashcow moet verbloemen dat het geld aan alle kanten wegvloeit
Er volgt een ware acquisitiegolf. In 1996, als Levy weer is vervangen door de nieuwe topman Gaston Bastiaens, nemen de Belgen het prestigieuze vertaalbureau Mendez over. Een cash cow die moet verbloemen dat het geld aan alle kanten wegvloeit. Tot en met de zomer van 2000 worden er in totaal dertig bedrijven overgenomen. L&H heeft in het voorjaar van het nieuwe millennium meer dan zesduizend werknemers, kantoren in meer dan veertig landen en een marktkapitalisatie van omgerekend 10 miljard euro.
Spraakproducten komen beschikbaar voor de consumentenmarkt
Alles lijkt in die laatste jaren van de twintigste eeuw mee te zitten. De lancering van de Pentium processor van Intel, dat ook een belang heeft genomen in L&H, zorgt ervoor dat de Belgische spraakproducten ook beschikbaar komen voor de consumentenmarkt. En daarmee opent zich een potentiële miljardenmarkt. Voor CEO Bastiaens reden om toch weer zelf producten op de markt te gaan brengen. Met name van VoiceXpress wordt enorm veel verwacht. Het programma, waarmee onder meer een brief aan de computer kan worden gedicteerd, wordt als een revolutie op technologisch gebied verkocht. Maar de consument bijt niet. De software blijft massaal in de schappen liggen.
De eerste serieuze barsten in het glazen imperium van Lernout en Hauspie
Als een zoveelste overname, ditmaal van concurrent Dictaphone, ervoor zorgt dat het bedrijf in omvang verdubbelt, vertonen zich de eerste serieuze barsten in het glazen imperium van Lernout en Hauspie. Het concern is nu zo groot geworden dat het inzicht moet geven in veel meer cijfers dan voorheen. Zo gaan ook de boeken van het kantoor in Singapore open. En daaruit blijkt dat de omzetten in elkaar gestort zijn. Als vervolgens ook The Wall Street Journal in augustus 2000 publiceert dat L&H spookklanten opvoert in Zuid-Korea, schudt het miljardenbedrijf op zijn grondvesten. De geur van boekhoudfraude hangt inmiddels om het bedrijf. Een maand later weet de zakenkrant dan ook nog de hand te leggen op een vernietigend rapport waaruit blijkt dat de Language Development Companies van L&H niet meer zijn dan een reeks ongebruikte postbusadressen.
Er wordt hardop getwijfeld aan de intenties van de Amerikanen
Bastiaens vliegt een krap jaar later de laan uit en John Duerden, CEO van Dictaphone, mag puin gaan ruimen. In Vlaanderen wordt ondertussen hardop getwijfeld aan de intenties van de Amerikanen. Roel Pieper wordt in het najaar van 2001 voorzitter van de Raad van Commissarissen en hij probeert te redden wat er te redden valt. Lernout, Hauspie en mede-bestuurder Nico Willaert worden aan de ketting gelegd en L&H gaat met de billen bloot over de geconstateerde boekhoudkundige onregelmatigheden. Uit onderzoek blijkt bovendien dat die onregelmatigheden in Zuid-Korea 100 miljoen dollar hebben gekost. Geld dat simpelweg verdwenen is.
Aandeel L&H wordt geschorst op de Nasdaq na tekenen van boekhoudfraude
De beurs reageert. Het aandeel L&H wordt geschorst op de Nasdaq en de 10 miljard euro aan marktwaarde is in een klap weg. Het onvermijdelijke vindt plaats op 29 november 2001. L&H vraagt veertien jaar na zijn oprichting in Ieper surseance van betaling aan. Jo Lernout, Pol Hauspie en Nico Willaert worden verantwoordelijk gehouden voor de massale boekhoudfraude. Ook door justitie. Het drietal moet in eerste instantie twee maanden de gevangenis in. Er volgen nog enkele pogingen om de meubels te redden, maar het mag allemaal niet baten.
Het grootste proces over boekhoudfraude uit de Belgische geschiedenis
Lernaut en Hauspie verschijnen in 2007 voor de rechter in een fraudeproces dat door de Staat tegen hen was aangespannen. Het zou het grootste fraudeproces uit de Belgische geschiedenis worden. De twee oprichters werden uiteindelijk in hoger beroep schuldig verklaard. Ook mede RvB-lid Nico Willaert en voormalig CEO Gaston Bastiaens waren volgens de rechter schuldig aan valsheid in geschrifte en boekhoudfraude. De beide oprichters en Willaert moesten drie jaar de cel in, Bastiaens twee jaar.
Lees ook:
History: Over het langstlopende en meest kostbare fraudeonderzoek in de zorg ooit
History: beleggingsfraude uit het boekje (de zaak Palm Invest)
History: Beurswaarde Steinhoff klapt in elkaar na boekhoudschandaal
History: Vastgoedimperium eurocommerce, van kantorenkoning tot bajesklant
