‘Kennis van de zwarte kant van accounting is het begin van het tegengaan van fraude’, zegt dr. Kristina Linke, universitair docent Faculteit Economie en Bedrijfskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zij deed samen met drie Amerikaanse onderzoekers onderzoek naar de fraude die dertien cfo’s, controllers en financieel directeuren pleegden bij Amerikaanse beursgenoteerde bedrijven.
De onderzoekers willen de vraag beantwoorden hoe je als controller, cfo of financieel directeur zorg kunt dragen dat je niet verwikkeld raakt in frauduleuze praktijken. Dat gebeurt sneller dan je denkt.
Toen het te laat was
Tot de verrassing van de onderzoekers kon geen enkele Amerikaanse geïnterviewde het precieze moment aangeven waarop ze waren overgegaan tot frauduleus gedrag. ‘Pas toen het echt te laat was, kwamen ze tot de slotsom: dit had ik niet moeten doen’, aldus Linke.
Strafbaar gedrag in kleine stappen
De onderzoekers benoemen de kleine stappen die uiteindelijk leiden tot strafbaar gedrag. ‘Iemand observeert bijvoorbeeld eerst hoe een ander bepaalde agressieve maatregelen toepast, en denkt vervolgens: oké, dit is blijkbaar hoe we hier werken. Vervolgens krijgt de betreffende persoon promotie. Het gevolg is dat de eerste medewerker gaat denken dat die handelwijze blijkbaar is toegestaan’, aldus docente en onderzoekster Linke. En op deze manier glijdt iemand langzaam af.
Kennis van het scenario’s die fraude tot gevolg hebben, moet eraan bijdragen dat meer professionals zich aan de regels houden. ‘De dertien geïnterviewden waren geen criminelen. Ze hadden totaal niet verwacht ooit voor fraude te worden gepakt. Dat stond ver van ze af.’
In Groningen leert Linke studenten om signalen te herkennen. En dat is geen eenvoudige opgave. ‘Studenten hebben moeite om erover na te denken. Ze haken vaak af omdat ze denken dat het hen niet kan gebeuren. Maar het is goed dat ze beseffen dat het wel degelijk over hen kan gaan.’
Moeite om nee te zeggen
Een van de fraudeplegers uit de Verenigde Staten is nog steeds verbaasd over zichzelf. ‘Als je weet hoeveel ellende ik over mee heen heb gekregen nadat ik ben veroordeeld voor het plegen van fraude, snap ik terugkijkend niet waarom ik zo veel moeite had om nee te zeggen’, vertelt een van hen.
Veroordeelde financials
Nooit eerder is het iemand gelukt om zo veel financiële mensen, die veroordeeld zijn voor malversaties, te interviewen. Linke laat weten dat ze dit niet voor elkaar zou hebben gekregen zonder de Amerikanen Ikseon Suh, Joseph Wall en John Sweeney, die de fraudeurs telefonisch of door officiële brieven benaderd hebben. In totaal hebben zij 104 personen om medewerking gevraagd en maar 13 waren bereid om deel te nemen aan het onderzoek. ‘Het heeft veel tijd en moeite gekost’, aldus Linke. ‘We zijn ermee bezig geweest tussen 2010 en 2016.’
Lees ook:
CFO Coen Reinders over wat je van de externe accountant mag verwachten bij fraude
NBA publiceert ‘moresprudentie’ over fraude
