Dat de financiële markten wispelturig zijn, werd de afgelopen weken weer heel goed duidelijk. Vooral in de VS, maar ook in Europa, profiteren de markten van een aanhoudende lage rente en een vrij hoge economische groei. Dat gebeurde allemaal in een klimaat waarin de inflatie laag bleef. Dit is een droomscenario dat doet denken aan de gouden jaren negentig.
Het spook dat inflatie heet
De mooie droom dreigt verstoord te worden door het spook dat inflatie heet. Economen signaleren dat de economische cyclus in de VS nu al bijna acht jaar duurt. Normaal gesproken duurt een opgaande cyclus drie tot vijf jaar, dus er is wel heel lang sprake van een bovengemiddelde groei. De groei wordt aangejaagd door het zeer expansieve beleid van Trump. We dreigen nu het punt te naderen dat de groei zijn grenzen bereikt. De vraag naar arbeidskrachten neemt nog steeds toe en het is een kwestie van tijd dat daardoor wel inflatie gaat ontstaan. De Fed had al een aantal malen de rente opgeschroefd, maar omdat de arbeidsmarkt zo goed blijft draaien, zitten er meer rentestappen in het verschiet.
Daar worden de financiële markten niet blij van. De hoge koersen van met name de technologiebedrijven worden mogelijk gemaakt door de lage rente. Omdat de verwachtingen aan het kantelen zijn, trad er een forse schrikreactie op.
Kennelijk kan het ook te goed gaan met de economie
Het is opmerkelijk dat het kennelijk ook te goed kan gaan met de economie. Dat zien we ook dichter bij huis. In ons land kraakt en piept de arbeidsmarkt eveneens. In zorg, onderwijs, politie en bouw is er sprake van een structureel tekort aan gekwalificeerde arbeidskrachten. Ook hier is het een kwestie van tijd dat de lonen zullen gaan stijgen. Dat hoeft geen ramp te zijn. Het bedrijfsleven maakt voldoende winst om meer te kunnen betalen en ook de overheid heeft nog ruimte om de lonen – na jarenlang knijpen – te verhogen.
In de grindbak
In eerste aanleg zal het niet de wat hogere inflatie zijn die de groei bedreigt. Dat neemt niet weg, dat er een heel ander – en veel hardnekkiger – risico is dat op termijn de groei gaat belemmeren. Zelfs als de lonen stijgen zal het probleem van een tekort aan arbeidskrachten blijven bestaan. De tekorten aan gekwalificeerde zorgverleners, bouwvakkers en onderwijzers zijn niet van vandaag op morgen opgelost. Daardoor kan de economie in de grindbak, net zo als Max Verstappen die weer eens te veel gas geeft, terecht komen.
Investeren in het verhogen van productiviteit
Op de wat langere termijn zullen we moeten investeren in het verhogen van de productiviteit. De afgelopen decennia steeg de productiviteit met een schamele één procent tot 1,5 procent. Alle verhalen over robotisering en automatisering ten spijt, alle nieuwe technologie heeft maar een beperkt effect gehad. Alleen door krachtig te innoveren kan het groeipotentieel van de economie worden verbeterd. Dat is een zaak van lange adem, die voor zowel bedrijven als beleidsmakers een grote uitdaging betekent.
Auteur: Jaap Koelewijn
Dit artikel is eerder ook verschenen in cm: 2018, afl. 9
