De vraag welke invloed technologische ontwikkelingen hebben op de economie van de toekomst stond centraal in de toekomstverkenning Economie die de Stichting Toekomstbeeld der Techniek onlangs afrondde.
Over de toekomst van de economie gaan veel verhalen rond. Vaak speelt technologie daarin een hoofdrol: Nemen robots onze banen over? Zullen cryptomunten de huidige valuta verdringen? Staat ons een nieuwe economische crisis te wachten? Zullen we een tijdige transitie maken van een lineaire naar een circulaire economie? Zal de globalisering doorzetten of leidt een internationale handelsoorlog tot een meer gesloten economie? Is de Europese Unie nog een lang leven beschoren? Is het Nederlandse sociale zorgstelsel houdbaar in het licht van de vergrijzing?
Valt er nog iets te kiezen?
Stuurt technologie ons op een bepaalde toekomst af, of valt er nog iets te kiezen? De vraag welke invloed technologische ontwikkelingen hebben op de economie van de toekomst stond centraal in de toekomstverkenning Economie die de Stichting Toekomstbeeld der Techniek (STT) uitvoerde tussen 2017 en 2019. De verkenning leidde tot de publicatie ‘Hoe produceren, consumeren en herverdelen wij in 2050. Bioprinters, grondstof-rotondes en brainternet?’ die wordt overhandigd.
Thema economie afgebakend
In deze verkenning is het thema economie ruim afgebakend, namelijk als het systeem waarin bepaald wordt wat schaars is, hoe wij goederen en diensten produceren, hoe consumenten keuzes maken en hoe we de welvaart verdelen. Gedurende de anderhalf jaar durende verkenning zijn er verschillende instrumenten geproduceerd, te weten een trendoverzicht, toekomstscenario’s, een serious game en de slotpublicatie. Deze instrumenten zijn bedoeld om het gesprek over de toekomst te faciliteren, oftewel om de opgedane inzichten te distribueren.
Trends zijn basis voor vier scenario’s
Centraal in deze verkenning staan technologische ontwikkelingen. Bijvoorbeeld 3D- en 4D-printen, digital twins, kunstmatige intelligentie, biotechnologie, neurotechnologie en blockhaintechnologie. Daarnaast wordt ook rekening gehouden met maatschappelijke trends, bijvoorbeeld op het gebied van demografie en geopolitiek. De trends zijn de basis voor vier scenario’s:
Scenario A: Less is beautiful (2050)
In dit scenario heeft grondstoffenschaarste geleid tot een gefragmenteerde wereld en heeft een hang naar vroeger gezorgd voor een grootschalige gedragsverandering. Hechte gemeenschappen maken gebruik van informatietechnologie, 3D-printen, big data, blockchain, bioraffinage en autonoom vervoer om zoveel mogelijk zelfvoorzienend te zijn.
Scenario B: Big government (2050)
In dit scenario heeft globalisering doorgezet en sturen sterke internationale instituties op mondiale duurzaamheid, rechtvaardigheid en het belang van toekomstige generaties. Door geavanceerde communicatiemiddelen, gebaseerd op technologische ontwikkelingen zoals mixed reality, het internet of things en hologramtechnologie, gaan we ons steeds minder verplaatsen en werken we virtueel samen in teams van over de hele wereld.
Scenario C: Survival of the most efficient (2050)
De strijd om schaarse grondstoffen heeft geleid tot internationale spanningen en een wereld van sterke regionale handelsblokken. Sterk verstedelijkte, zelfvoorzienende regio’s zetten in op hightech oplossingen als reactie op de grondstoffenschaarste. Door middel van biotechnologie, gentechnologie en kwantum computing worden nieuwe materialen ontwikkeld en ecosystemen hersteld, waardoor de druk op het milieu sterk afneemt.
Scenario D: I am technology (2050)
In dit scenario neemt de wereldhandel toe en multinationals hebben veel, zo niet alles, te zeggen in deze wereld. Er ontstaan volledig autonome bedrijven en nieuwe banen en taken voor mensen. We zien de opkomst van allerlei toepassingen op het gebied van human enhancement: mensen meten zichzelf bionische prothesen en brainchips aan om zo lang mogelijk actief te zijn en op de mondiale arbeidsmarkt te kunnen concurreren met geavanceerde robots en K.I.-systemen.
Serious game: instrument om scenarioverhalen aan te scherpen
Om de toekomst op de agenda te krijgen en organisaties te adviseren over hoe zij zich kunnen voorbereiden op een onzekere toekomst, heeft STT een serious game ontwikkeld aan de hand waarvan ze in gesprek zijn gegaan met meer dan zestig deelnemers uit vijftien verschillende organisaties over wat de toekomst zou kunnen brengen. Deze game is uitgevoerd in de vorm van een bordspel en gebaseerd op het trendoverzicht en de scenario’s uit de verkenning en laat deelnemers bouwstenen kiezen voor een fictieve samenleving. Projectleider Silke den Hartog: ‘De game is een goede tool om discussie over trends en scenario’s op gang te brengen. We kunnen mensen ‘spelenderwijs’ toekomstbeelden laten ervaren en ze zo helpen zich voor te bereiden op een toekomst vol onzekerheid en complexiteit.’
Lees ook
Commissie Toekomst Accountancysector publiceert plan van aanpak en vraagt om input
Professor Frank Verbeeten spreekt over financial van de toekomst
