Een mol en afperser of een integere klokkenluider. Hoe het ook zij, Jonathan Taylor heeft zijn ex-werkgever SBM Offshore behoorlijk in verlegenheid gebracht met zijn onthullingen over smeergeldschandalen in Afrika en Brazilië.
Tekst: Sander Wageman
De Nederlandse bouwer van drijvende boorplatforms aanvaarde vanwege het schandaal verschillende schikkingen ter waarde van een slordige 400 miljoen dollar. De verantwoordelijke topmannen werden in de Verenigde Staten veroordeeld tot gevangenisstraffen van 3 en 2,5 jaar.
Mogelijk onoorbare verkooppraktijken
Het is april 2012 als olieplatformbouwer SBM Offshore met een verklaring naar buiten komt waarin wordt gesproken over ‘mogelijk onoorbare verkooppraktijken waarbij ook derden betrokken zijn’. In eerste instantie waren er red flags ontdekt in de Afrikaanse landen Angola en Equatoriaal Guinee. Er zou geld van SBM Offshore gebruikt zijn bij het betalen van steekpenningen aan overheidsfunctionarissen, vertegenwoordigers van klanten of personeel van SBM. In het geval van Equatoriaal Guinee zou voormalig SBM-topman Anthony Mace volgens het Amerikaanse Department of Justice (DoJ) een schaduwadministratie bijhouden met daarop bewijs van de betaling van ruim 16 miljoen dollar aan vijf verschillende mensen die nauwe banden hadden met invloedrijke ambtenaren in het Afrikaanse land.
Topje van de ijsberg, want er zijn veel meer steekpenningen
Het blijkt het topje van de ijsberg. Dat er onder het oppervlak nog veel meer fout gaat, blijkt als een jaar later op Wikipedia onthullende documenten verschijnen van klokkenluider Taylor die wijzen op veel meer steekpenningen. En wel in Brazilië, het belangrijkste afzetgebied van SBM. Het schandaal verspreidt zich als een olievlek. In Brazilië blijkt er nog veel meer geld te zijn gemoeid met de steekpenningen dan in de Afrikaanse landen.
Top was weldegelijk op de hoogte
In eerste instantie ontkent SBM in alle toonaarden dat er aanwijzingen waren dat het ook in Brazilië foute boel was. De signalen die er in Afrika waren, zouden er in Brazilië zeker niet zijn, zo werd er verteld. Maar Taylor beweert anders. De voormalig bedrijfsjurist van het concern hield vol dat de top weldegelijk op de hoogte was en dat de feiten in de doofpot verdwenen. Hij was in het bezit van onder meer een geluidsopname uit 2012. Daarop is een gesprek te horen met advocaat Sietze Hepkema die door SBM was aangetrokken om vanuit het bestuur de juridische perikelen in goede banen te leiden. In dat gesprek werd Taylor aan de kant geschoven met de boodschap dat hij zich niet mocht bemoeien met het interne onderzoek naar de corruptie.
Een boekje open over zijn voormalige werkgever
In 2013 doet Taylor een boekje open over zijn voormalig werkgever. Op Wikipedia plaatst hij beweringen die de betrokkenheid van de top bij de fraude in Brazilië moeten bewijzen. Hij maakt bovendien de opnames die hij in zijn bezit had openbaar. Ondanks de aanhoudende ontkenning van SBM volgen er onderzoeken. Onder meer door de Department of Justice, maar ook vanuit Nederland door het Openbaar Ministerie. Met name betalingen aan de lokale SBM-agent Julio Faerman hadden daarbij de aandacht. Hij zou degene zijn die Braziliaanse overheidsbeambten zou hebben omgekocht met smeergeld afkomstig van het Nederlandse bedrijf. Een directeur van het Braziliaanse staatsbedrijf Petrobas zag zo vier jaar lang iedere maand 10.000 dollar op zijn bankrekening verschijnen. Hij gaf er vertrouwelijke en gevoelige informatie voor terug.
Tot op de dag van vandaag lopen er rechtszaken
SBM wuift in eerste instantie alle kritiek van de hand en zet Taylor weg als een afperser en oplichter, omdat hij met de informatie die hij heeft, eerder al zou hebben geprobeerd om een hogere vertrekregeling af te dwingen. Pas nadat hij die niet kreeg, maakte hij de belastende informatie openbaar. De liefde tussen Taylor en zijn voormalig werkgever zou nooit meer opbloeien. Tot op de dag van vandaag lopen er rechtszaken die de goede naam van Taylor moeten herstellen.
Een slordige 400 miljoen aan schikkingen
De toon van SBM verandert als in 2014 blijkt dat de top van het concern weldegelijk op de hoogte bleek te zijn geweest van de onrechtmatigheden in Brazilië. Dat geven topmannen Anthony Mace en Robert Zubiate ook toe als ze met de Department of Justice een schikking afspreken. In deze periode wordt er voor een slordige 400 miljoen aan schikkingen betaalt. Vanwege het onderzoek naar de illegale betalingen tussen SBM en Petrobas, kwam SBM bij laatstgenoemde op de zwarte lijst. Kortom, geen zaken met de Braziliaanse klant. Een klap voor het Nederlandse bedrijf.
De storm lijkt na een woelige periode te zijn gaan liggen
Bij SBM lijkt de storm na een zeer woelige periode te zijn gaan liggen. Een poging van gedupeerde beleggers om een schadevergoeding te krijgen vanwege de affaire leverde de investeerders niets op. En de relatie met Petrobas is weer hersteld. Beide partijen doen weer zaken samen, nu de onderzoeken zijn afgerond en er schikkingen zijn aanvaard. Vorig jaar werd de Braziliaanse affaire geschikt voor een bedrag van in totaal 347 miljoen dollar, waarvan 196 miljoen naar Petrobas gaat voor geleden schade.
Einde aan vijf jaar durende nachtmerrie
Met die schikking komt er een einde aan een vijf jaar durende nachtmerrie voor SBM Offshore. Een peperdure nachtmerrie bovendien, want naast de 347 miljoen die er aan de Brazilianen betaald moest worden, werd er eerder (in 2017) ook een schikking getroffen in de Verenigde Staten: 238 miljoen dollar. En in Nederland werd de zaak voor 240 miljoen dollar geschikt. Topmannen Anthony Mace en Robert Zubiate kregen bovendien in de Verenigde Staten gevangenisstraffen van respectievelijk 3 en 2,5 jaar.
Taylor heeft zich vastgebeten op het dossier
Hoe graag SBM ook helemaal klaar wil zijn met de affaire, dat is ze nog niet helemaal. Jonathan Taylor, de klokkenluider en luis in de pels van de boorplatformbouwer, heeft zich volledig vastgebeten op het dossier en wil niet rusten totdat de onderste steen boven is. En hij lijkt daar ook aardig in te slagen, want in februari van dit jaar ging de rechter akkoord met een voorstel om de SBM Offshore-top onder ede te horen over de affaire. Doel van hoorzitting: achterhalen of er inderdaad sprake was van een doofpotaffaire. In hoeverre was de huidig topman Bruno Chabas bijvoorbeeld op de hoogte? Hij mag het binnenkort aan de rechter gaan vertellen. En ook de jurist Hepkema is opgeroepen.
Zo blijkt nogmaals de invloed van klokkenluiders en het belang van een speak-up cultuur binnen een organisatie. Bij SBM was daar ogenschijnlijk geen sprake van. En die les heeft het bedrijf met een miljoenenprijs moeten betalen.
Lees ook
History: Hoe een lucratief doodsfonds aan zijn pijnlijke einde kwam
History: Jongste miljardair moet bloeden voor miljardenfraude
