Het was aan het begin van dit millennium de grootste boekhoudfraudezaak van Europa, bracht één van de grootste en belangrijkste bedrijven van Italië bijna ten val, koste een voetbalclub de kop en kon slechts gered worden door de hand van Silvio Berlusconi hemzelf. Deze keer in de rubriek History: het roemruchte Parmalat-schandaal.
Parmalat-topman smeet met geld
Het loonde lange tijd om tot de inner circle van Parmalat-topman Calisto Tanzi te behoren. Hij smeet met het geld dat hij verdiende met de verkoop van melk en melkproducten in binnen- en buitenland. Honderden miljoenen werden geïnvesteerd in Parmatour, het reisbureau van zijn dochter. En miljoenen gingen naar de lokale voetbalclub FC Parma dat gerund werd door zijn zoon. Die kocht met het melkgeld van zijn vader wereldsterren zoals Zola, Stoitsjkov en Buffon en won tot twee keer toe de UEFA-cup. Te vergelijken met een club als de Graafschap die kampioen van de eredivisie wordt en Europese prijzen pakt. In Nederland bijna niet voor te stellen, in Italië kon het.
Regio profiteerde van de melkmiljarden
Ook de regio profiteerde van de melkmiljarden. Tanzi steunde de gemeenschap door te investeren in goede doelen en deed lokale investeringen. Hij was in de regio zeer geliefd. Groot was dan ook de verbazing toen in 2003 de eerste klontjes in de melk kwamen bovendrijven. Te beginnen met een obligatielening met een waarde van 150 miljoen euro die niet terugbetaald kon worden. Een grote verrassing, want het bedrijf ging er prat op dat het dik in de liquide middelen zat. Dus een leninkje van 150 miljoen zou toch geen probleem moeten zijn?
Het bleek slechts de eerste breuk in het Parmezaanse melkimperium. De boekhouding was een zooitje. Er waren bedrijven in het buitenland aangekocht voor veel meer geld dan de boekwaarde. En er werden kosten opgevoerd die in werkelijkheid niet gemaakt waren. De verliezen die deze nieuwe buitenlandse bedrijven maakten waren bovendien torenhoog. Met behulp van brievenbusfirma’s in onder meer Nederland werden de verliezen, miljarden in totaal, weggesluisd. En toen er naar gevraagd werd, werden er simpelweg documenten vervalst om de schuldenlast maar buiten het zicht te houden. De 4,5 miljard euro aan liquide middelen die er zouden zijn, bleken slechts een van de vele verzinsels die Parmalat naar buiten had gebracht. En dat maakte het dus lastig om de vele leningen die waren afgesloten terug te betalen. Maar waar was het geld dan wel gebleven?
Miljarden gebruikt om gaten te dichten
Voor het overgrote gedeelte werden de miljarden gebruikt om gaten te dichten bij de buitenlandse ondernemingen. Via de Kaaimaneilanden werd een groot deel van het kapitaal weggesluisd en ook Nederland was onderdeel van het wankele, financiële kaartenhuis dat de Italiaanse melkboer had opgebouwd. In ons land werden voor een slordige 5 miljard euro van in totaal 7 miljard aan obligaties uitgeschreven. Obligaties die, zo mag inmiddels duidelijk zijn, geen cent waard waren.
Toen de grootschalige boekhoudfraude aan het licht kwam, was Italië in rep en roer. Er blijk onder aan de streep een ongelofelijk bedrag van zo’n 14 miljard euro te zijn verdwenen. Parmalat, een van de grootste en belangrijkste bedrijven van het land en goed voor zo’n 36.000 Italiaanse werkplaatsen, stond op omvallen. Het bedrijf, de werknemers, toeleveranciers en duizenden veelal kleine investeerders waren door de familie uitgemolken. De koers van het aandeel Parmalat kelderde en ook de obligaties werden nagenoeg waardeloos. Het was uiteindelijk premier Silvio Berlusconi die ingreep. Hij kondigde een noodwet aan die het mogelijk maakte voor ondernemingen met meer dan 1000 medewerkers en een schuldenlast van minimaal 1 miljard euro om door te blijven draaien terwijl er onder het toeziend oog van de regering een reorganisatie doorgevoerd kon worden. Het bleek de redding van het bedrijf dat door Enrico Bondi, de crisismanager die was ingevlogen om zo veel mogelijk orde op zaken te stellen, werd geherstructureerd. Tanzi werd uit zijn eigen bedrijf gezet waar hij sinds de oprichting voor het eerst niets meer in de melk te brokkelen had. Nog even probeerde hij de politie te slim af te zijn door naar het buitenland te vluchten, maar uiteindelijk werd hij in de boeien afgevoerd.
Het grootste boekhoudschandaal van Europa
Het grootste boekhoudschandaal van Europa had verstrekkende gevolgen voor duizenden mensen. Zo’n 100.000 investeerders konden fluiten naar hun geld. Daarnaast konden zo’n 15.000 Parmalat medewerkers aansluiten in de rij bij het Italiaanse UWV. Zij raakten door de noodzakelijke reorganisatie hun baan kwijt. En FC Parma? Die voetbalclub met al die wereldsterren en Europese prijzen? Dat werd in 2015 uiteindelijk failliet verklaard. Met de groeten van de familie Tanzi.
Maar niet alleen de familie had wat uit te leggen. Ook de accountants van Parmalat, Grant Thornton en Deloitte & Touche, moesten met de billen bloot. Zij hadden immers al die tijd zitten slapen. Maar als spil in het verraderlijke web werd de als accountant opgeleide Parmalat directeur Fausto Tonna gezien. Hij was de financiële rechterhand van Tanzi en zou de kwade genius zijn geweest die het familiebedrijf de verkeerde kant op had gestuurd. Hij zou obligaties hebben verzonnen en bedragen hebben opgeblazen en daarmee het financiële beeld rooskleuriger hebben geschetst dan de werkelijkheid toeliet. De vertrouweling, of consigliere om in The Godfathertermen te spreken, van de familie werd net als Tanzi en 27 anderen (ex-bestuurders, werknemers, accountants, bankiers en een advocaat) voor de rechter gesleept.
Tanzi werd uiteindelijk in hoger beroep veroordeeld tot een gevangenisstraf van 17 jaar en vijf maanden wegens faillissementsfraude en criminele samenzwering. Ook de andere verdachten werden allen veroordeeld. Parmalat werd op het nippertje gered en is inmiddels weer een florerend bedrijf met een miljarden omzet. Het is voor ruim 80 procent in handen van het Franse zuivelbedrijf Lactalis.
Lees ook:
History: Les na de zaak Galleon Group: ‘Kennis is macht, voorkennis illegaal’
History: Jongste miljardair moet bloeden voor miljardenfraude
