Begin deze maand zag in de bioscoopversie van de politieserie Baantjer. Het verhaal speelt in 1980 tegen de achtergrond van de verschrikkelijke rellen tijdens de kroning van koningin Beatrix. Onder het kijken realiseerde ik mij wat een veranderingen onze samenleving in veertig jaar heeft doorgemaakt.
Het gaat dan niet alleen om zichtbare zaken – de heren rechercheurs roken en drinken de hele dag door – maar ook om de manier waarop men communiceert. Nog geen veertig jaar geleden waren er geen mobiele telefoons, pinautomaten, internet, e-mail of 30 televisiekanalen. Nieuws stond in de krant of het werd door de journaallezer meegedeeld.
Heeft digitale revolutie gevolgen voor productiviteit?
Je zou verwachten dat deze digitale revolutie grote gevolgen zou hebben voor onze productiviteit. Dat blijkt niet echt het geval te zijn. Natuurlijk zijn er sectoren die wel profiteren van de vooruitgang. Denk daarbij aan de productie van goederen zoals auto’s en elektronica. In de klassieke bedrijfstakken heeft de digitalisering tot een sterke verbetering van de productiviteit gezorgd. De eerste pc’s kostten duizenden euro’s (guldens) maar ze hadden nog geen miljoenste van de capaciteit die een pc van 500 euro nu heeft. Dat geldt voor een heel scala van andere producten.
Productiviteit stijgt veel minder dan in 1945-1970
Dat neemt niet weg dat over de hele linie de productiviteit in de westerse landen veel minder stijgt dan in de periode 1945–1970. Toen steeg de productiviteit met 3,5 procent per jaar, nu zijn we blij met 1,5 procent. Dat is één van de verklaringen voor de lage economische groei in deze eeuw. De andere is de demografie. Er komen simpelweg te weinig nieuwe arbeidskrachten bij. De vraag is wat deze paradox zou kunnen verklaren.
‘We worden de hele dag afgeleid’
Een mogelijke verklaring is dat de nieuwe technologie ertoe leidt dat we veel meer informatie tot onze beschikking krijgen. We worden de hele dag door overspoeld met mails, apps en telefoontjes. Het verwerken van al deze informatie kost tijd en het leidt ons af van de werkzaamheden waar we echt mee bezig zouden willen zijn. Verder ervaar ik zelf dat we door de nieuwe technologie van alles kunnen registeren en rapporteren. Ook dat kost tijd. Ik denk daarbij aan leerkrachten die van alle leerlingen een rapportagesysteem moeten bijhouden. Dat kost ze per dag een paar uur extra die ze niet aan hun echte werk kunnen besteden. Met enige overdrijving zou je kunnen zeggen dat we de hele dag worden afgeleid en dat als we werken er rapporten gemaakt moeten worden.
Radicale keuzes voor een productieve dag
Zelf heb ik in de strijd tegen de afleiding een paar radicale keuzes gemaakt. Als ik een productieve dag wil hebben, dan zet ik mijn telefoon uit. Dat leidde tot afkickverschijnselen, maar het went wel. Mail beantwoorden doe ik twee keer per dag. Als ik de mails al beantwoord. Met meer dan de helft van mijn mails doe ik niets. Dat lucht pas echt op.
Jaap Koelewijn, Professor Corporate Finance bij de Nyenrode Business Universiteit.
Dit artikel is verschenen in cm: 2019, afl 5.
Lees ook:
Het einde van het feestje in 2019?
Het Verstappen-scenario
