Wanneer het transfer pricing beleid niet voldoet aan het arm’s length principe en bijbehorende documentatieverplichtingen loopt een onderneming flinke financiële risico’s. Executive Finance zet voor u uiteen wat de verrekenprijskwesties en veel voorkomende valkuilen zijn bij intra-groep transacties. Dit keer gaat het over cash pooling.
Cash pooling is een techniek in treasury die gebruikt wordt om de korte termijn liquiditeitspositie van een multinationale ondernemingsgroep op geconsolideerde basis te beheren en externe financieringskosten te beperken. Het werkt in het algemeen als volgt: de debet- en creditsaldi op de rekening-courant van de diverse groepsentiteiten worden gepooled alvorens liquide middelen worden in- en uitgeleend bij de bank. Zodoende wordt voorkomen dat een groepsentiteit met een negatief saldo een hoge debetrente betaalt, terwijl een andere groepsentiteit met een positief saldo een lage creditrente ontvangt. Cash pooling zorgt ervoor dat de saldi van de diverse groepsentiteiten gecombineerd worden zodat de groep als geheel minder hoeft te lenen van de bank.
Externe financieringskosten worden verlaagd
Een voordeel van een cash pool is derhalve dat de externe financieringskosten worden verlaagd. Externe financiering wordt vervangen door interne financiering. Een ander voordeel is dat schaalvoordelen leiden tot de mogelijkheid om betere rentevoorwaarden overeen te komen met de bank door samen op te trekken als groep. Cash pooling werkt vaak door een cash pool leider aan te wijzen binnen de groep die bepaalde functies verricht en risico’s loopt en een centrale hoofdrekening aanhoudt bij een externe bank waar alle liquiditeit over wordt geleid.
Twee hoofdvormen bij cash pooling
Er zijn twee hoofdvormen van cash pooling. Bij een fysieke cash pool worden de bankrekeningen van de cash pool-participanten regelmatig (dagelijks, wekelijks of maandelijks) aangevuld of teruggebracht tot een vooraf bepaald bedrag (dat wil zeggen het Target). Hierbij wordt er daadwerkelijk liquiditeit overgedragen van de bankrekening van de cash pool participanten naar het centrale master account van de cash pool leider of andersom. Bij een notionele cash pool ontstaan er geen onderlinge groepsvorderingen en groepsschulden tussen de cash pool participanten en de cash pool leider. De saldi van de bankrekeningen van de cash pool participanten worden hierbij fictief gesaldeerd. Over het notioneel bepaalde saldo wordt rente berekend.
Samenwerkingsvorm gebruikt door groepsentiteiten
Banken bieden cash pooling als een product aan. Het is een samenwerkingsvorm gebruikt door groepsentiteiten om voordelen te behalen. Er zijn participanten nodig die een geldtekort hebben alsook participanten met een geldoverschot. Het is echter een techniek die niet vaak plaatsvindt tussen onafhankelijke ondernemingen waardoor het lastig is om de zakelijke verrekenprijs te bepalen voor de cash pooling transacties. Dit levert geregeld discussies op met de Belastingdienst en kan leiden tot belastingaudits en transfer pricing correcties.
De ConocoPhillips rechtszaak in Noorwegen
In januari 2010 heeft het Noorse Hof van beroep (Borgarting Court of Appeal) de definitieve uitspraak gedaan in de zaak tussen de Noorse belastingdienst en ConocoPhillips Scandinavia AS en Norske ConocoPhillips AS over de jaren eindigend op 31 december 2003 en 2004. Het hof oordeelde in het voordeel van de belastingdienst. Hiermee is een zaak beslecht met implicaties voor de internationale behandeling van cash pooling voor transfer pricing doeleinden.
Tezamen met meer dan 150 groepsentiteiten
De beide Noorse ondernemingen waren participanten in de fysieke cash pool regeling van de ConocoPhillips groep, tezamen met meer dan 150 andere groepsentiteiten. Dit liquiditeitsinstrument werd door de groep bij Bank of America afgenomen en het management van de cash pool werd gedaan door ConocoPhillips Treasury Limited, de cash pool-leider gevestigd in het Verenigd Koninkrijk. De rente werd gecrediteerd of in rekening gebracht op het hoogste rekeningsaldo van de groep, waarbij de groep als geheel werd beschouwd als één cliënt met één rekening voor elke valuta.
Netto contributanten
De beide ondernemingen waren in beide jaren netto contribuanten in de cash pool regeling. Dit houdt in dat zij geen geld leenden, maar geld bijdroegen aan de pool om daarmee tekorten van andere groepsondernemingen op te vullen.
In het contract met Bank of America was overeengekomen dat een positieve balans op het master account zou leiden tot een rente gelijk aan London Interbank Bid Rate contributed (LIBID) minus 25 basispunten. Een negatieve balans, daarentegen, zou leiden tot een debetrente van London Interbank Offer Rate (LIBOR) plus 25 basispunten. Er is echter nooit een negatieve balans geweest, dus heeft de Bank of America nooit de debetrente in rekening gebracht. Intern gebruikte de ConocoPhillips groep daarom dezelfde rentevoet als die welke van toepassing was bij de Bank of America bij een positieve balans (LIBID minus 25 basispunten) voor zowel deposito’s en onttrekkingen van de cash pool.
Ontvangen despositorente hoger
De belastingplichtigen voerden ter verdediging aan dat de ontvangen depositorente hoger was dan het dichtst vergelijkbare, namelijk het storten van tegoeden bij een onafhankelijke bank. Ze voerden ook aan dat de cash pool voordelen niet verdeeld dienen te worden tussen de cash pool-participanten, maar dat deze gecreëerd zijn door de cash pool leider, ConocoPhillips Treasury Limited.
Bankdepositio’s niet geschikte vergelijkbare transacties
De Noorse belastingdienst betwiste niet dat de ontvangen depositorente van de twee Noorse ondernemingen hoger was dan de rente die ze ontvangen kunnen hebben van een onafhankelijke bank, maar beargumenteerde dat bank deposito’s niet geschikte vergelijkbare transacties zijn. De totaliteit van een cash pool-regeling moet onderzocht worden zodat de cash pool-voordelen tussen de participerende entiteiten verdeeld worden op basis van hun relatieve onderhandelingsmacht. De zaak betrof in feite de vraag of de beide groepsondernemingen hun inkomen hadden verlaagd door een verkeerde verdeling van de voordelen van de cash pool.
LIBID was te laag
Het Hof was het met de Noorse belastingdienst eens dat LIBID – 25 basispunten te laag was. De cash pool-voordelen moeten worden opgesplitst onder de deelnemers in het licht van hun bijdragen. Ook zijn participanten die een geldoverschot hadden in een betere onderhandelingspositie. In beroep verzette ConocoPhillips zich hiertegen, maar verloor deze zaak. De rechtbank (Board of Complaint) oordeelde dat een LIBID plus 25 basispunten correct zou zijn geweest. Dat leidt dus tot een verhoging van de rente met 50 basispunten ten opzichte van de situatie waar de groepsondernemingen vanuit waren gegaan.
Dit volgde voor de rechtbank uit het feit dat beide ondernemingen altijd een positieve balans in de cash pool hadden. Zij zorgden met hun surplus aan kasgeld dus voor de liquiditeitsvoordelen waar de groepsondernemingen met een tekort via de cash pool van profiteerden. Dit had hen op de vrije markt een onderhandelingsvoordeel gegeven waardoor ze een hogere rente op hun tegoed zouden kunnen bedingen.
De relevante verrekenprijsaspecten van cash pooling
De verrekenprijsrisico’s ten aanzien van cash pooling zijn te beheersen en verminderen wanneer gelet wordt op de volgende relevante aspecten bij de verrekenprijsanalyse:
1. De cash pool regeling moet nauwkeurig afgebakend worden voordat de cash pooling-transacties geprijsd kunnen worden. Welke vorm van cash pool betreft de cash pool-regeling: fysieke cash pooling, notionele cash pooling of een hybride vorm? Welke groepsentiteit is de cash pool-leider en welke rol speelt hij? Hoeveel participanten zijn onderdeel van de cash pool structuur en in welke landen zijn zij gevestigd? Hoe lang staan cash pool posities uit?
2. Een fundamenteel verrekenprijsaspect bij cash pooling is hoe de voordelen ervan verdeeld moeten worden tussen de cash pool-leider en de cash pool-participanten (zowel participanten met een cash surplus alsook een cash tekort). De Nederlandse belastingdienst is in het algemeen van oordeel dat er bij cash pool-voordeel grotendeels sprake is van groepssynergie die gecreëerd wordt door doelbewust gecoördineerde groepshandelingen die verdeeld moet worden tussen de cash pool-participanten.
3. Het is van belang dat de cash pool-leider een zakelijke beloning ontvangt voor de uitgevoerde functies, gebruikte activa en de beheerste risico’s (bijvoorbeeld, kredietrisico, liquiditeitsrisico en valutarisico). De OESO conceptrichtlijnen zijn van mening dat een cash pool-leider in het algemeen een dienstverlener is. Deze verricht niet meer dan een coördinatiefunctie waarvoor een gelimiteerde vergoeding op haar plaats is.
Echter, een functionele analyse kan tot de conclusie leiden dat de cash pool leider een grotere rol heeft (een interne bank) die risico’s loopt en beslissingen neemt over hoe overtollige fondsen geïnvesteerd moeten worden of hoe een tekort gefinancierd moet worden. Als de cash pool-leider meer functies vervuld en risico’s loopt dan alleen coördinatie kan deze onderneming beloond worden met een deel van de credit spread die bestaat tussen de posities met een surplus versus de posities met een tekort.
4. Bij een fysieke cash pooling moet er arm’s length debet- en credit-rentes bepaald worden voor de onderlinge groepsvorderingen en groepsschulden tussen de cash pool-leider en de cash pool-participanten. Bij de implementatie van het verrekenprijsbeleid kan het zijn dat de verdeling van de cash pool voordelen gereflecteerd is in de debet- en creditrentes.
5. Cash pooling is in principe een techniek om korte termijn liquiditeitsposities te managen. De Nederlandse belastingdienst beargumenteert vaak bij boekenonderzoeken van cash pooling-structuren dat we de cash pool-posities eigenlijk moeten beschouwen als een langere termijn deposito of een termijn lening waarvoor een hogere rente op zijn plaats is. Het is dus belangrijk om cash pool-posities nauwkeurig te beoordelen.
6. Een cash pool is vaak internationaal van aard waardoor rekening gehouden moet worden met de effecten van bronheffingen op rente. Veel landen heffen immers bronbelasting op rente bij grensoverschrijdende rentebetalingen. In relatie hiertoe zijn de bilaterale belastingverdragen tussen het bronland en het ontvangstland van grote betekenis.
7. Het bepalen van de beloning van de cash pool-leider en van de deelnemers en het opzetten van de gehele cash pool met bijbehorende contracten is geen sinecure. Om mogelijke discussie hierover met de Belastingdienst te kunnen voeren, is het van belang om een gedegen verrekenprijsdocumentatie aan te leggen vanaf het begin van het proces.
8. Analyseer de impact van financiële garanties die het risicoprofiel van de cash pool-participanten en deelnemers beïnvloeden en derhalve een impact kunnen hebben op het prijzen van de cash pool-transacties. Beoordeeld moet worden of er een garantie fee betaald moet worden en door wie.
Veelvuldig ingezet
Tot slot: Cash pool arrangementen worden in grote ondernemingen veelvuldig ingezet als middel voor cash management. Hier hangen verrekenprijsvraagstukken mee samen die kunnen leiden tot ingewikkelde discussies met en audits door de Belastingdienst. Door rekening te houden met de genoemde verrekenprijsaspecten van cash pooling kunnen de risico’s rondom dit financiële instrument verminderd worden.
Dr. Clive Jie-A-Joen MBV (Simmons & Simmons LLP) en Henri Slob MSc (Erasmus Universiteit Rotterdam) zijn als programmaleiding van het Executive Programma Transfer Pricing verbonden aan de Erasmus School of Accounting & Assurance (ESAA).
Lees ook
Ondernemingen onderschatten verplichting transfer pricing
Transfer pricing in de praktijk
