Ex-cfo van Heineken René Hooft Graafland, nu bij Ahold Delhaize en Wolters Kluwer voorzitter van het audit committee, vindt dat we meer mogen verwachten van accountants bij fraude. Dat vertelt hij op de website van de beroepsorganisatie voor accountants NBA.
Audit committees van beursgenoteerde bedrijven vinden over het algemeen dat de kwaliteit van het werk van de externe accountant verbetert. De mooie rapportcijfers die ze uitdelen, hebben echter vooral betrekking op de traditionele werkzaamheden van die accountant. Op niet-traditionele, niet-financiële terreinen zie ik de afgelopen jaren geen verbetering”, zegt Hooft Graafland.
Audit-committees AEX- en AMX-bedrijven tevreden over hun accountant
Thijs Smit, een auditor met een rechte rug
Vanaf 2005 CFO van Heineken
Hooft Graafland maakte ‘de verschuiving’ van dichtbij mee. Hij was vanaf 2005 cfo van Heineken. “Toen was de cfo voor de externe accountant het eerste aanspreekpunt. Die heeft nu nog steeds een belangrijke rol in de aansturing van de accountant, maar de opvattingen over wat goed ondernemingsbestuur is, hebben zich natuurlijk ontwikkeld en aan de hand daarvan is ook de positie van de externe accountant verschoven. De rechtstreekse lijn naar het audit committee is geformaliseerd. Dat comité heeft nu een belangrijke rol bij de selectie van de accountant en beslist of het controleplan wordt goedgekeurd.”
Nieuwe rolverdeling versterkt samenwerking
Een en ander komt de kwaliteit van het ondernemingsbestuur ten goede, vindt Hooft Graafland. “Deze nieuwe rolverdeling heeft de samenwerking versterkt tussen bestuur, aandeelhouders en commissarissen. Het stelsel van checks & balances is evenwichtiger. Een belangrijk onderdeel daarvan is dat de onafhankelijkheid van de accountant nu beter is gewaarborgd en daar wordt iedereen beter van. Zowel de onderneming als het maatschappelijk verkeer.”
In de kramp schieten
De andere kant van de medaille bevalt Hooft Graafland minder. “De kritiek op het functioneren van accountants heeft ook geleid tot andere aanpassingen en aanvullingen van de regelgeving, namelijk rond vastleggingen en andere administratieve kwesties. Op dat gebied zijn we denk ik nu doorgeschoten. In ieder geval signaleer ik dat accountants in een soort kramp kunnen schieten door de opeenstapeling van administratieve eisen en andere regeldruk.”
Accountant ziet minder ruimte
Het gevolg is dat de accountant minder ruimte ziet, zo schetst Hooft Graafland, om ook op andere gebieden dan strikt de controle van de jaarrekening zijn gedachten te laten gaan over de onderneming. “En dat zijn nu juist de gebieden waarop organisaties zoveel baat kunnen hebben van een objectieve, deskundige blik van buiten. Ik vond de externe accountant voorheen sterker op deze gebieden. In ieder geval zie ik de afgelopen jaren daarin geen verbetering.”
Benen op tafel
Het gaat Hooft Graafland dan om ‘de wereld achter de cijfers’: “Hoe gaan we met cybersecurity om, wat is ’the tone at the top’, gaat de onderneming de goede kant op? Over dat soort vragen vormt een goede accountant zich ook een mening. Hij beweegt zich immers door het hele bedrijf, ziet en hoort van alles. Daarover wil ik als commissaris met hem een gesprek kunnen hebben. Niet geformaliseerd, maar gewoon, met de benen op tafel.”
Dienstverlening verbeterd
Uit het recente onderzoek onder voorzitters van audit committees van AEX- en AMX-bedrijven blijkt dat de activiteiten van de externe accountant rond deze niet-financiële onderwerpen minder positief gewaardeerd worden dan die rond de traditionele thema’s, zoals de controle van de jaarrekening en het directieverslag en de risico’s rond waarderingen en schattingen. Van alle deelnemers aan het onderzoek zegt 71 procent dat de dienstverlening op die terreinen de afgelopen vier jaar verbeterd is.
Enorme kwaliteitsslag
Hooft Graafland: “Op die terreinen is een enorme kwaliteitsslag gemaakt, maar ik vind dat dit deels ten koste is gegaan van de aandacht voor niet-financiële onderwerpen. We moeten goed begrijpen dat fouten in de boekhouding meestal niet de directe oorzaak zijn dat bedrijven in de problemen komen. De oorzaak ligt veelal in slecht ondernemingsbestuur, onvoldoende interne controle en verkeerde beslissingen, die vervolgens worden verdoezeld in de cijfers. De focus zou meer gericht moeten zijn op het risico dat zoiets kan gebeuren, anders loopt de accountant achter de feiten aan.”
Ex-CFO verwacht meer van accountant
Tevens verwacht Hooft Graafland ook meer van de accountant rond fraude. “Fraudepreventie is natuurlijk ten eerste de verantwoordelijkheid van de onderneming. Maar vervolgens geloof ik echt dat hier kansen liggen voor de accountant. Als die op dit terrein meer proactief en meer structureel opereert, komt dat de toegevoegde waarde van zijn werk voor de onderneming én voor het maatschappelijk verkeer zeker ten goede.”
