Decennia lang groeiden de bomen tot in de hemel. Iedereen verdiende geld aan het beleggingsfonds van Bernie Madoff, een selfmade miljardair uit New York. Van Steven Spielberg tot de eigenaar van de New York Mets, Fred Wilpon… Geen van allen zagen ze enig gevaar in de oneindige positieve rendementen die het fonds wist te realiseren. Tot het sprookje als een kaartenhuis in elkaar stortte.
Door Sander Wageman
Madoff wordt gezien als de grootste individuele fraudeur ooit. Hij liet in 2008 investeerders achter met een financieel gat van een slordige 65 miljard dollar. Ruim 16.500 gedupeerden dienden een claim in. Sommigen voor enkele duizenden dollars, anderen voor veel meer. Zo ging de hedge fonds Fairfield Greenwich het schip in voor 7,5 miljard dollar. Hoe kon het in hemelsnaam zo ver komen?
Eind jaren vijftig was Madoff strandwacht
Dat Madoff ooit één van de belangrijkste investeerders en beursgoeroe’s ter wereld zou worden, had waarschijnlijk niemand gedacht toen hij eind jaren vijftig als strandwacht over het hete zand van de New Yorks stranden rende. In 1960 sloeg Bernard Lawrence Madoff een andere weg in. Hij richtte een effectenbedrijf op en hielp als 22-jarige financieel expert mensen met hun beleggingen. Toen hij zijn eerste schreden in de financiële wereld zette had hij 5.000 euro op zijn rekening staan. Maar dat zou snel veranderen. Madoff bewees al snel een echte ‘moneymaker’ te zijn en in niet al te lange tijd was Madoff een veelbelovend talent op Wall Street.
Enorm veel aanzien
Madoff vergaarde enorm veel aanzien in de financiële gemeenschap in de Verenigde Staten – hij werd onder meer voorzitter van de Nasdaq en op het hoogtepunt van zijn roem ging tien procent van het handelsvolume van de New York Stock Exchange door zijn handen. Bovendien was hij geliefd binnen de Joodse gemeenschap, stak hij veel geld in liefdadigheidsdoelen en had hij veel bekende en machtige vrienden, waaronder Donald Trump. Het vertrouwen en aanzien dat Madoff genoot was het fundament van het piramidespel waarmee hij toen al bezig was.
Modus operandi die vaker wordt gebruikt
Madoff had een modus operandi die wel vaker wordt gebruikt door effectenhandelaren. Hij maakte namelijk gebruik van opties om risico’s af te dekken. Deze werkwijze verkleint het risico, maar ook het rendement. En daar zat nou net het unique selling point, het fonds van Madoff wist namelijk (bijna) altijd forse rendementen te behalen. Gemiddeld zo’n tien procent. En zelfs toen de hele financiële wereld eind 2008 in brand stond vanwege verschillende crises lukte het de tovenaar van Wall Street om alsnog een rendement van bijna 6 procent te behalen. Wie wil nu niet in zo’n fonds investeren?
Grote koersdalingen
Nou, dat bleken er eind 2008 toch best veel te zijn. Geschrokken door grote koersdalingen op de beurs kozen beleggers eieren voor hun geld. Ook Madoff’s investeerders wilden hun geld niet langer op papier, maar liever cash in de hand hebben. En dat bleek toch een klein probleem. Het geld was er namelijk niet. In december 2008 rezen er ook binnen het concern van Madoff, waar onder meer zijn kinderen en broer werkten, vragen over de gang van zaken. Bernie was van plan om stevige bonussen uit te delen aan zijn trouwe werknemers, vrienden en familie, terwijl de rest van Wall Street nog in paniek de meubels aan het redden was.
De druk werd te groot
Uiteindelijk werd de druk hem te groot en bekende Madoff tegenover zijn management wat er aan de hand was. Het hele concern was gebouwd op een leugen. Er was geen geld om beleggers terug te betalen en vandaag of morgen zou het bedrijf waar iedereen zo lang zijn best voor gedaan had als een kaartenhuis ineen storten. Een dag na de bekentenis liepen zijn zoons naar de autoriteiten om aangifte tegen hun vader te doen. Niet veel later werd de miljardair in de boeien geslagen en afgevoerd. Hij heeft nooit geprobeerd om te ontkennen dat hij fout zat en altijd volgehouden dat de verantwoordelijkheid bij hem lag.
Niemand die onraad rook
Maar was er in al die jaren dan niemand die onraad rook? Uiteraard wel. In 1992 bijvoorbeeld deed de beurswaakhond SEC onderzoek naar vermogensbeheerder Avellino & Bienes waar opvallend hoge rendementen werden behaald. De zaak werd echter al snel van tafel geveegd toen bleek dat niemand minder dan Bernie Madoff, toen voorzitter van de Nasdaq, de garantstelling voor dit bedrijf had afgegeven. Dan moest het wel goed zijn, toch? En ook eind 1999 kwam er bij fraude-onderzoeker Harry Markopolos een tip van een klokkenluider binnen over de (te) hoge rendementen van Madoff’s fonds. De zoektocht naar malversaties leverde veel verdenkingen op, maar uiteindelijk was er niemand bij de autoriteiten die zijn vingers er aan wilde branden. Ook niet toen in 2005 het imperium duidelijke tekenen van verval begon te vertonen. De behoefte aan geld werd almaar groter, maar ook nu weer niemand die er vraagtekens bij durfde te zetten.
Zo veel financiële schade
Na zijn bekentenis eind 2008 is Madoff vervolgd voor het opzetten van een Ponzi-operatie. De fraude liep flink in de papieren, uiteindelijk werden beleggers voor een slordige 65 miljard euro gedupeerd. Nooit eerder wist één persoon zo veel financiële schade te veroorzaken door fraude te plegen. Madoff is veroordeeld voor een gevangenisstraf van 150 jaar.
Lees ook
History: Is de CFO van Huawai een gevaarlijke spion of een politiek gevangene?
History: Jongste miljardair moet bloeden voor miljardenfraude
