Jarenlang werd automagnaat Carlos Ghosn op handen gedragen. De successen die hij als topman behaalde bij Renault, Nissan en de alliantie met Mitsubishi, leverden hem onder meer een eigen postzegel en een Japanse mangaserie op. Tot er in november 2018 aan de handrem getrokken werd: Ghosn werd gearresteerd en verdacht van miljoenenfraude. Is er sprake van een groots complot van Nissan en de Japanse overheid, zoals Ghosn zelf beweert, of van een ordinaire fraudeur die miljoenen in eigen zak stak?
Door Anoek van der Riet
Het verhaal van de gevallen automagnaat Carlos Ghosn begint in 1996. De zakenman van Braziliaanse, Franse en Libanese afkomst treedt aan als topman van Renault. Op dat moment gaat het slecht met de Franse autofabrikant. Maar met Ghosn achter het stuur van de organisatie gaat het al snel een stuk beter. Zijn rigoureuze besparingsmaatregelen zorgen er onder andere voor dat Renault weer groene cijfers kan schrijven. Dat levert Ghosn in Frankrijk zelfs de bijnaam ‘Le Cost Killer’ op. In 1999 stapt het inmiddels goed draaiende Renault onder leiding van Ghosn in Nissan. Het Japanse automerk heeft op dat moment al drie jaar op rij verlies geleden en kan dus wel wat bijsturing van de kostendrukker gebruiken. Met Ghosn als CEO haalt Nissan zijn doelen ruimschoots en al snel draait de auto-alliantie op volle snelheid.
Geld en macht aan de grote klok
Het gaat zelfs zo goed met Nissan, dat Ghosn transformeert in een alom geliefde celebrity. Het Japanse volk draagt de wonderdokter op handen en wijdt zelfs een immens populaire mangaserie aan zijn leven: The True Life of Carlos Ghosn. Binnen de muren van het Aziatische autobedrijf is hij overigens wat minder populair. Want waar de Japanse cultuur draait om zaken als bescheidenheid en ingetogenheid, zijn deze termen aan Ghosn niet besteed. Hij smijt zijn geld nog net niet letterlijk in het gezicht van anderen, meer veel scheelt het niet. Hij hangt zijn geld en macht juist trots aan de grote klok en vliegt met privéjets van de ene luxe villa naar de andere. Voor zijn bruiloft in 2016 huurt hij het volledige Palais de Versailles af, waar hij geen vette rekening maar een fraudeverdenking in Frankrijk aan overhoudt. Van een aanklacht komt het niet. Nog niet.
Topman van Renault-Nissan-Mitsubishi
Na de successen die Ghosn bereikte bij Nissan en Renault, is het tijd voor een volgende stap. Nissan koopt een groot minderheidsbelang in Mitsubishi en in oktober 2016 stapt Ghosn, wederom als topman, aan boord van de alliantie met Mitsubishi Motors. Hij behoudt ook zijn huidige rol bij Renault-Nissan. In 2018 wordt door de alliantie Nissan-Mitsubishi een Nederlandse bv opgericht, onder meer om bonussen aan medewerkers en managers te betalen. Zo’n twee jaar lang heeft de zakenman fier de leiding over Renault, Nissan en de alliantie met Mitsubishi, die samen de grootste autoalliantie ter wereld vormen.
Val van de troon
Maar aan zijn hegemonie komt op 19 november 2018 plots een einde. De autowereld trilt op zijn grondvesten wanneer de alom geëerde Ghosn op vliegveld Tokio Haneda wordt gearresteerd. Beschuldigd van miljoenenfraude, financieel wangedrag en slecht bestuur wordt hij in de boeien geslagen. Al snel volgt een bizarre reeks van arrestaties en vrijlatingen op borgtocht, terwijl de aantijgingen jegens de inmiddels gevallen automagnaat zich opstapelen. Stapsgewijs wordt hij bij de drie firma’s ontslagen.
Tientallen miljoenen aan inkomen verdoezeld
Waar wordt Mr. Fix-it allemaal van verdacht? In eerste instantie pakt de Japanse justitie Ghosn op omdat hij een groot deel van zijn inkomsten van Nissan uit de boeken heeft gehouden. Dit zou hij samen met collega boardmember Greg Kelly hebben uitgekiend. Hij is ook aangehouden en is nog steeds in afwachting van een proces. De eerste aanklacht betreft het verdoezelen van een inkomen van omgerekend ongeveer 42 miljoen euro over een periode van vijf jaar, van 2010 tot 2015. In januari 2019, terwijl Ghosn in de gevangenis zit, komt daar een tweede aanklacht bovenop. Dan komt namelijk aan het licht dat hij in de jaarverslagen van 2015 tot 2018 zijn inkomen met in totaal 34,5 miljoen euro te laag heeft aangegeven.
In diezelfde maand komt er een derde aanklacht bovenop vanwege financieel wangedrag. Hij zou Nissan in 2008 hebben willen laten opdraaien voor persoonlijke investeringsverliezen en omgerekend zo’n dertien miljoen euro Nissangeld hebben misbruikt.
Twee keer vrij op borgtocht
In maart 2019 komt Ghosn voorlopig vrij op borgtocht, à een slordige negen miljoen dollar, maar in april 2019 wordt hij opnieuw opgepakt. De Japanse openbare aanklagers komen met een nieuwe aanklacht. Via een omweg naar Nissandealerships in Oman zou Ghosn zo’n vijf miljoen dollar van Nissan naar zichzelf hebben overgemaakt. Naar verluidt is dit geld onder meer gebruikt voor de aanschaf van een privéjacht en als investeringskapitaal voor het bedrijf van zijn zoon. Eind april 2019 komt Ghosn, na betaling van vierenhalf miljoen dollar, voor een tweede keer vrij op borgtocht. De regels van zijn huisarrest in afwachting van het proces zijn streng. Zo staat zijn huis 24/7 onder surveillance, moet hij zijn drie paspoorten inleveren en mag hij geen gebruik maken van tv en internet.
Nissan komt met eigen beschuldigingen
In de maanden die volgen komt ook Nissan met een aantal serieuze beschuldigingen van fraude en financieel wangedrag. Die komen aan het licht na uitgebreid intern onderzoek. Zo zou Ghosn via de Nederlandse bv van de Nissan-Mitsubishi-alliantie miljoenen euro’s aan zichzelf hebben overgeschreven, Nissangeld hebben gebruikt voor privéwoningen in Beirut, Parijs en Rio de Janeiro, en zou hij zijn zus tonnen hebben betaald voor fictief consultancywerk. Tevens zou hij gepoogd hebben om de Nederlandse inkomstenbelasting te ontduiken.
Ondanks schikking onschuld volhouden
In september 2019 wordt een schikking getroffen met de Securities and Exchange Commission. Deze aanklachten betreffen de 94 miljoen dollar aan beloningen die Ghosn ontving maar die verborgen werden gehouden voor het publiek. Ghosn mag tien jaar lang geen beursgenoteerd bedrijf leiden en moet één miljoen dollar betalen. Ook Nissan schikt en betaalt vijftien miljoen. Ondanks de schikking, blijven beide partijen schuld ontkennen. Aangezien de andere aanklachten tegen Ghosn nog steeds lopen, duurt zijn huisarrest in afwachting van het proces voort.
Gevlucht naar Libanon
Op 28 december 2019 wordt bekend dat het proces tegen Ghosn vertraging op gaat lopen. Op dat moment lopen er maar liefst vier verschillende aanklachten tegen hem. Een dag later weet Ghosn te ontsnappen aan zijn huisarrest en vlucht hij naar Libanon. De details over hoe de gevallen topman precies wist de ontsnappen uit zijn zwaarbewaakte huis en opeens in Beirut opdook, zijn tot op de dag van vandaag niet officieel bevestigd. Het verhaal gaat dat Ghosn in een grote muziekkist zat verstopt, die medeplichtigen aan boord van een privévliegtuig wisten te smokkelen. Het muziekkistverhaal leidde tot een ware socialmediarage, waarbij mensen massaal ‘een Ghosn deden’ en in instrumentkisten en -koffers doken. Het liep zelfs zodanig uit de hand, dat muziekinstrumentmaker Yamaha mensen opriep om ermee te stoppen.
De keuze om naar Libanon te vluchten is niet geheel verrassend, aangezien Ghosn (met deels Libanese afkomst) daar wordt gezien als een heuse held. In 2017 bracht het land zelfs een postzegel uit waarop hij stond afgebeeld. Daarnaast heeft het land geen uitleveringsverdrag met Japan. Zowel Interpol als Japan hebben een arrestatiebevel uitgevaardigd en Libanon verzocht om Ghosn op te pakken. De landen zijn in overleg waar de gevallen topman terecht moet staan.
Zeventien jaar lang gold ik in Japan als een rolmodel. Toen werd ik opeens afgeschilderd als een kille, hebzuchtige dictator.
Slachtoffer van groots complot
Ghosn en zijn juridisch team hopen dat hij in Libanon of Frankrijk terecht kan staan. Op 8 januari 2020 geeft Ghosn een persconferentie, waarin hij vertelt waarom hij Japan ontvluchtte. Zo zegt hij dat hij in het Aziatische land geen kans op een eerlijk proces heeft. Ghosn heeft altijd volgehouden dat hem geen blaam treft, maar ziet zichzelf als slachtoffer van een groot complot tegen hem. Volgens hem komen de aanklachten voort uit een boardroom coup die de Nissanexecutives tegen hem wilden plegen. De functionarissen binnen het Japanse autoconcern zouden op zijn val uit zijn, om een einde te maken aan de Franse invloed op het concern binnen de alliantie Renault-Nissan-Mitsubishi. Zelfs Japanse regeringsfunctionarissen zouden meewerken aan het complot. “Zeventien jaar lang gold ik in Japan als een rolmodel. Toen werd ik opeens afgeschilderd als een kille, hebzuchtige dictator.”
Nissan laat het er in elk geval niet bij zitten en komt op 12 februari 2020 met een nieuwe dagvaarding. Via de rechtbank in het Japanse Yokohama eist het autoconcern een schadevergoeding van omgerekend een ruime 83 miljoen euro van de gevallen automagnaat. Dit bedrag zou de kosten moeten dekken van het bedrag dat Ghosn het bedrijf afhandig zou hebben gemaakt, evenals de kosten voor intern onderzoek.
Hebberige haai of slachtoffer complot?
Of Nissan ooit iets van het geld terug zal zien, blijft nog de vraag. Evenals waar en wanneer het proces tegen Ghosn zal plaatsvinden en of de gevallen automagnaat ooit nog achter de tralies zal belanden. Maar de belangrijkste vraagt blijft toch wel of we te maken hebben met een gehaaide, hebberige fraudeur die – al dan niet met medeweten van zijn Nissancollega – vooral gaf om zijn eigen gewin. Of dat er sprake is van een slachtoffer van een groots complot om Nissan vrij te houden van Franse invloeden. Eén ding is zeker: genoeg stof voor een nieuw seizoen van de mangaserie.
