Compliance lijkt een noodzakelijk kwaad waarmee iedere organisatie rekening moet houden. Na een crisis volgt een verstikkende regeldruk. Zo vormt compliance haar eigen ergste valkuil. ‘We hebben een grote, mooie fluwelen mantel over Godzilla heen gelegd, want we zijn doodsbang voor haar.’
Compliance is een gedrocht, een monster. Sylvie Bleker-Van Eyk, hoogleraar Compliance aan de Vrije Universiteit, vertelt in gesprek met cm: dat de obsessieve drang om een wirwar van verstikkende regelgeving te behagen is de voornaamste oorzaak van het schepsel. “We zijn ooit begonnen met compliance om risico’s tegen te gaan. Dan gebeurt er iets, gooien we er beleid en wet- en regelgeving overheen. Dat gebeurt nogal veel in onze wereld. Voordat je het weet, ontstaat er een enorme stapel beleid. Niemand weet meer waar het over gaat, laat staan dat het beleid op een duidelijke en goede wijze in het bedrijf is geïmplementeerd.”
Legal mumbo jumbo
Het angstzweet loopt over de rug van de mensen die de business juist groot maken: de werkvloer. Bleker-Van Eyk: “Het ergste van Godzilla: ze zijn zo bang dat ze iedere wet- en regelgeving die ze opgelegd krijgen bij compliance doorvertalen naar de werkvloer. Alles is onleesbaar geschreven in legal mumbo jumbo. Op de werkvloer weet niemand meer waar ze staan. Ze hebben géén idee. Vervolgens doen ze maar wat ze altijd doen, want dat is ‘goed’. Zo krijg je dus compliance dat een groot monster wordt, op zichzelf staat en geen link meer heeft met wat er écht op de werkvloer gebeurt.”
“Managers creëren hun eigen Godzilla’s”
In de ogen van Bleker-Van Eyk voeden managers het gedrocht en parasiteren tegelijkertijd op het succes van de business. “Alle waterhoofden, die voor zichzelf zijn gaan leven, hun eigen monsters creëren en ook nog veel betaald krijgen, zijn er eigenlijk ooit alleen maar bedacht om het primaire proces te faciliteren. Als je dat naar een lichaam vertaalt, heb je een soort afgrijselijk waterhoofd wat ontzettend veel geld verbrast en eigenlijk heel hard drukt op het primaire proces waar het geld eigenlijk verdiend wordt.”
“We hebben allemaal Godzilla’s om ons heen”, vervolgt de hoogleraar. “Stiekem weten we dat Godzilla de hele tijd om ons heen loopt. Maar ja, we zijn zo bang, we durven niet te kijken. We weten ook niet hoe we Godzilla kunnen vermoorden. Compliance is een groot monster dat we zelf gebouwd hebben. Als de top wakker wordt, ziet het helemaal geen Godzilla. We hebben een grote, mooie fluwelen mantel over Godzilla heen gelegd, want we zijn doodsbang voor haar. Op die mantel staat ‘in control’, op die mantel staat ‘compliance’. Dat kan helemaal niet kloppen, maar dat weten ze. Ze weten ook dat ze Godzilla niet dood kunnen steken.”
Zonder mantel is het bedrijf binnen twee minuten failliet. Bleker-Van Eyk: “De beurs zakt ineen, niemand vertrouwt je meer en je bent je in control en compliance kwijt. De slimme manager moet beginnen met langzaam Godzilla af te bouwen. Vanuit de business beginnen in te kaderen en blijf vooral in de businesstaal. Dan worden de eisen hoger, maar wel duidelijk. Het businessproces wordt daarmee niet aangetast, maar verbeterd en ingekaderd. Godzilla wordt steeds minder.”
Darwinisme van de organisatie
De winstbeluste toplaag voelt zich gesterkt door hebzucht en verliest daarbij de menselijkheid binnen een organisatie uit het oog. “We zijn mensen met elkaar. In een organisatie doen we samen wat, omdat we dat niet alleen kunnen. Dat is het mooiste in het leven. Ik noem dat het Darwinisme van de organisatie. Een organisatie is een groep mensen die samen iets doen wat ze niet alleen kunnen. Het lijkt nu alsof iedereen zijn eigen universum creëert. Aan het hoofd staan aliens, zo noem ik ze maar even, en dat zijn vaak managers. Managers creëren compliance, omdat ze het allemaal niet zo goed begrijpen. Ze willen vooral veilig zijn. Mensen verstenen door Godzilla. Dat is niet de bedoeling van je onderneming.”
“Een finance professional moet gewoon door mij een minuut terug worden getrokken naar de realiteit van iedere dag. Hij moet namelijk weten dat hij alleen maar hoeft te controleren of het primaire proces goed gaat. Dan ziet hij dat het primaire proces heel erg onder druk staat door die hele top daarboven. Die top is een omgekeerde piramide geworden. Nou, dat is wankel, hè.”
Sylvie Bleker-Van Eyk is een van de sprekers tijdens de Collegereeks Risk & Compliance.
