Onlangs heb ik geweigerd een oproep van Nederlandse economen om coulanter te zijn met leningen voor zuidelijke EU-landen te ondertekenen. Let wel: ook ik begrijp dat het ene land meer last heeft van de coronacrisis dan het andere en dat Nederland nu moet bijspringen om landen als Italië te helpen. Ik zie ook wel in dat Nederland daar zelfs nog wat baat bij heeft, omdat een slechte economie in Italië ook voor ons repercussies heeft en dat niet alleen in de tulpenhandel. Maar het voorgestelde aloude middel van ‘Eurobonds’, die blijkbaar nu ineens ‘Coronabonds’ mogen heten, brengt ons op een verkeerde weg.
Door Wim Westerman
Coronabonds: EU-obligaties
Bij financiële tekorten kunnen landen schulden aangaan, verpakt als langlopende leningen waarbij schuldbewijzen in de vorm van obligaties worden uitgezet in de kapitaalmarkt. De laatste tijd gebeurde dat verhoudingsgewijs weinig, wat trouwens ook een reden is voor de huidige lage rentestand. Maar vanwege coronacrisis zullen diverse landen (meer) moeten gaan lenen. Oplopende rentes preluderen daar al op. Vooral een land als Italië wordt dan hierdoor getroffen, maar Nederland kan hierin ook meegezogen gaan worden. Een idee kan dan zijn om als EU-landen niet apart maar samen obligaties uit te geven: Coronabonds.
En dan komen de vragen. Wie organiseert dat allemaal, de Europese Centrale Bank (ECB) misschien? Hoeveel moet elk land afzonderlijk bijdragen en hoe zit het met rente en aflossing? Komt er bij wanbetaling uitstel van betaling en/of strafrente? En vooral: wie doet de controle? Zijn wij als land bereid om hier een extra stuk soevereiniteit op te geven?
Over Russen en Grieken
Even terug in de tijd. In 1997 had ik in een cm:-voorganger een artikel met als titel ‘Hoe Russen en Grieken de controle verzieken’. Mijn coauteur en ik hadden wat ervaring in het bedrijfsleven, waar deze inderdaad wat botte titel opgeplakt was. Wij waren profetisch. In die tijd leende een jonge Nederlandse bankier geld uit aan Russische banken waar het toen goed mee leek te gaan. En toen kwam de roebelcrisis van 1998. De Russen meldden hem gewoon: ‘we zeiden toch dat we niet zouden betalen?’ en dat was inderdaad ook zo.
Ruim een decennium later deden wij als Rijksuniversiteit Groningen tijdens de Griekse crisis een onderzoek onder Griekse en andere economen: managers en wetenschappers (deels in de dop). Die waren het wel zo ongeveer eens over de analyse, alleen beweerden de meeste Grieken dat de eigen bevolking niet moest lijden. Ik heb indertijd harde discussies met collega’s uit dat land gehad. Mijn Griekse coauteur zei echter dat de Grieken nooit zouden veranderen. Daarna heb ik er in cm: voor gepleit om Griekenland maar uit de eurozone te zetten maar dat is niet gebeurd en het is nu ook niet echt de tijd voor dat soort discussies.
Wat nu te doen met Italië?
En dan zitten we dus nu in de coronacrisis, die een land als Italië zwaar treft. Als we Italië dus niet uit de eurozone willen zetten, zal er wat moeten gebeuren. Dat gebeurt onder meer via de ECB ook al, maar er lijkt meer nodig te zijn en Italië vindt dat het daar recht op heeft. Daar kun je met een blik op het verleden dubbele gedachten bij hebben, maar dat helpt niet. Of je het nu solidariteit of noodzaak noemt: Nederland zal moeten bijspringen. Dat moet niet via Coronabonds, maar bij wijze van overdrachten (in gewone taal: giften). Dat doet ons imago goed en past bij een Nederlandse gezegde: ‘doe wel en zie niet om’.
Dr. W. (Wim) Westerman is universitair docent bij de Rijksuniversiteit Groningen, waar hij werkt bij de sectie Financiering van de Faculteit Economie en Bedrijfskunde.
