Corporate governance is nog een relatief jong fenoneen maar kan niet genoeg op waarde worden geschat. Meer dan voorheen liggen besturen en hun stakeholders onder een vergrootglas. En aandeelhouders worden zich steeds meer bewust van hun verantwoordelijkheid. Maar wat is de achtergrond van het begrip en welke verantwoordelijkheden brengt corporate governance met zich mee. Stefan Peij, hoofdredacteur van het Handboek Corporate Governance en docent bij The Finance Academy licht het begrip nader toe.
Door: Stefan Peij
Angelsaksisch en Rijnlands model
Corporate governance is een relatief jong begrip. Het kwam in Europa voor het eerst in 1992 aan de orde. In december van dat jaar publiceerde The Cadbury Committee zijn Report on the Financial Aspects of Corporate Governance publiceerde in het Verenigd Koninkrijk. Voordien werd zelfs de kale term governance in het Engels nauwelijks gebruikt, maar vanaf 1995 raakte het begrip corporate governance ook in Nederland ingeburgerd. In discussies over dit onderwerp doken andere nieuwe woorden op. Zo waren de in Nederland veelgebruikte termen ‘Angelsaksisch’ en ‘Rijnlands’ al in 1991 geïntroduceerd door Michel Albert in zijn Capitalism contre Capitalism. Dit boek was vooral geschreven uit vrees voor Amerikaanse economische en politieke dominantie na de val van de Sovjet-Unie.
Nation of stakeholders
De term stakeholder raakte in zwang toen in 1996 de Britse Labour-leider Tony Blair van het Verenigd Koninkrijk een nation of stakeholders wilde maken. Na vele jaren waarin de conservatieve partij had geregeerd en tal van overheidsbedrijven had geprivatiseerd. Wat de toenmalige oppositieleider precies bedoelde, was onduidelijk, want tot dan toe betekende stakeholder in de Engelse taal niets anders dan de beheerder van de pot (bij een weddenschap). Waarschijnlijk wilde Blair via associatie een tegenstelling creëren tot de aandeelhouder (shareholder).
Veel terminologie die in het debat wordt gevoerd, is nog relatief jong. Het kan bij een beschrijving van de geschiedenis van het begrip corporate governance geen kwaad om de term te definiëren.
Relatie met twee aspecten
Wij bedoelen met corporate governance de relatie tussen het bestuur van een onderneming en de aandeelhouders van de vennootschap. Deze relatie kenmerkt zich door twee aspecten:
1. Allereerst is er sprake van een agent-principaalrelatie. Het bestuur (management) van de onderneming werkt niet ten bate van het eigen belang, maar is een agent die werkt ten behoeve van een ander (de principaal).
2. Ten tweede is er sprake van een zogenaamd ‘open contract’. De taken van het management zijn niet exact te omschrijven. De kern van ondernemen bestaat namelijk uit het reageren op veranderende omstandigheden. Bestuurders hebben veel beleidsruimte en worden geacht naar beste kunnen te handelen.
Geschiedenis begint al bij de VOC
Door de jaren heen hebben mensen steeds weer geprobeerd om agencyvraagstukken op te lossen door managers te disciplineren via beter toezicht of op andere manieren. Of door het ‘open’ contract een meer ‘gesloten’ karakter te geven. Dat laatste gebeurde vooral door vaste afspraken over vergoeding op het geïnvesteerde vermogen. Deze corporate-governancevragen deden zich, voor zover bekend, voor het eerst voor bij de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC). Daarom begint deze geschiedenis van corporate governance in 1602, toen de VOC werd opgericht.
Bron: Handboek Corporate Governance
Meer weten over corporate governance? Volg de cursus van Stefan Peij op The Finance Academy
