Meer dan de helft van de pensioenfondsen rapporteert in het jaarverslag niet op correcte wijze over de gemaakte kosten. Daarnaast is de toelichting op de kosten soms erg beperkt. Dat maakt het lastig te duiden waarom het ene fonds beduidend hogere kosten maakt dan het andere. Dit blijkt uit analyse door de Autoriteit Financiële Markten (AFM) van 166 jaarverslagen.
Onderzoek onder vrijwel alle pensioenfondsen
De AFM heeft de afgelopen maanden onderzoek gedaan naar de 166 jaarverslagen over 2019 die pensioenfondsen op hun eigen website geplaatst hebben (een klein aantal fondsen deed dat niet). Pensioenfondsen in liquidatie liet de AFM buiten beschouwing. Daarnaast voerde de AFM gesprekken met pensioenfondsen, de Pensioenfederatie en aanbieders van kostenbenchmarks.
Kosten in meerderheid jaarverslagen niet correct weergegeven
Van de onderzochte pensioenfondsen blijken negentig de gemaakte kosten niet op de juiste wijze in het jaarverslag opgenomen te hebben. De gemaakte fouten variëren. Soms ontbreken de verplichte cijfers, maar vallen ze indirect wel af te leiden. In een op de vijf jaarverslagen ontbreekt bepaalde verplichte informatie over kosten in zijn geheel. De wet schrijft gedetailleerd voor hoe pensioenfondsen moeten rapporteren over hun kosten.
Hogere kosten kunnen goede redenen hebben
Alle pensioenfondsen tezamen maken ongeveer 9 miljard euro aan kosten per jaar: voor bedrijfsvoering, vermogensbeheer en transacties. Dat komt neer op bijna 0,6 procent van het totaal belegde pensioenvermogen. Maar de kosten per deelnemer verschillen soms sterk tussen pensioenfondsen. “Voor bovengemiddelde kosten kan een goede reden zijn, een hoger serviceniveau bijvoorbeeld”, zegt Jos Heuvelman, bestuurslid van de AFM.
De snelheid van klachtenafhandeling, de mate van persoonlijk contact, complexere beleggingen, het bewust spreiden van risico’s of het najagen van hogere rendementen: het kunnen allemaal redenen zijn voor hogere kosten. Juist daarom is het belangrijk dat pensioenfondsen daar transparant over zijn. Dat onderschrijft de pensioensector zelf ook. De Pensioenfederatie heeft concrete aanbevelingen opgesteld voor het rapporteren en het geven van een gedegen toelichting.
Weinig fondsen relateren kosten aan baten
Toch legt nog geen kwart van de fondsen in het jaarverslag een relatie tussen kosten en serviceniveau of complexiteit van de pensioenregeling. En minder dan een derde maakt duidelijk hoe vermogensbeheerkosten samenhangen met hogere risico’s en rendementen. Dergelijke informatie kan belanghebbenden van het fonds helpen bij een goed oordeel over de hoogte van de kosten en het stellen van de juiste vragen.
Transparantie ook belangrijk vanwege nieuw pensioenstelsel
De AFM roept pensioenfondsen op in hun jaarverslagen over 2020 de wettelijke regels voor kostentransparantie goed te volgen. Het AFM-rapport geeft pensioenfondsen daarvoor praktische handvatten. Die jaarverslagen moeten voor 1 juli 2021 gereed zijn. Volgens de AFM verhoogt transparantie het vertrouwen in de pensioensector. De AFM vindt kostentransparantie mede van belang vanwege de komst van het nieuwe pensioenstelsel – vermoedelijk vanaf 1 januari 2022. In dat nieuwe stelsel worden gemaakte kosten door fondsen direct in mindering gebracht op het persoonlijk gereserveerd pensioenvermogen van deelnemers. Zij zien die kosten dus jaarlijks terug in hun Uniform Pensioenoverzicht (UPO).
