Wat is er aan de hand bij de Volksbank?

Het blijft maar rommelen bij de Volksbank. Voormalig CFO Pieter Veuger werd vorig jaar ontslagen en heeft zich inmiddels al meerdere keren tot de rechtbank gewend. Binnen een half jaar stapten ook de operationeel directeur en de president-commissaris op. Om nog maar te zwijgen over het “stevige” rapport over de bestuursdynamiek. Wat is er aan de hand bij de bank die sinds 2013 in handen is van de Nederlandse staat?

Door Anoek van der Riet

Op 14 augustus 2020 maakt de raad van commissarissen (rvc) van de Volksbank bekend dat chief financial officer Pieter Veuger per direct moet vertrekken. Het weekend daarvoor kreeg de CFO het nieuws over zijn ontslag zelf te horen. Opmerkelijk, en wel om meerdere redenen. Zo komt dit bericht slechts één dag voordat de gloednieuwe topman Martijn Gribnau aantreedt bij de Volksbank. Met ingang van 15 augustus neemt hij het directievoorzittersstokje over van Maurice Oostendorp. Daarnaast is CFO Veuger slechts een paar maanden in dienst bij de bank. Sinds 19 maart 2020 bekleedt hij de functie van financieel directeur in opvolging van Annemiek van Melick, die in september 2019 had laten weten op te stappen.

Verziekte sfeer

Maar ook de reden voor het gedwongen ontslag is opmerkelijk. Veuger is in de woorden van de Volksbank namelijk “vakinhoudelijk een competent directielid”. Zijn functioneren is dan ook niet de aanleiding voor zijn vertrek. Nee, het gaat om zijn gedrag. In eerste instantie is er volgens de rvc sprake van “een dynamiek tussen de directieleden die onvoldoende basis vormt voor een constructieve samenwerking”.

Ingewijden spreken in Het Financieele Dagblad zelfs van een “verziekte sfeer in de top van de bank”. De gemoederen en emoties zouden zo hoog zijn opgelopen, dat de rvc zich genoodzaakt voelde in te grijpen en de cfo de deur te wijzen. “Als je vijf mensen in het bestuur hebt, moet de optelsom daarvan niet vijf zijn maar zeven”, zegt president-commissaris Jan van Rutte tegen het FD in een toelichting. “Als er spanningen zijn tussen mensen staat dat een goede samenwerking in de weg.” Hij voegt daaraan toe dat het afscheid van Veuger losstond van de komst van Gribnau.

Klikspaan

Later wordt er steeds meer duidelijk over de ware toedracht waarom de cfo het veld moest ruimen. De raad van commissarissen van de Volksbank zou Veuger namelijk als klikspaan zien. Dit omdat de cfo halverwege juni 2020 stiekem bij een topambtenaar van het ministerie van Financiën heeft aangeklopt. Op dat moment was er een onderzoek gaande naar de juridische afdeling binnen de bank en de financieel directeur maakte zich daar grote zorgen over. Hij vreesde onder meer dat gevoelige integriteitszaken uit dat rapport werden gehouden en dat de directeur van de betreffende afdeling onterecht geslachtofferd werd. De cfo meent “gewoon zijn werk gedaan te hebben”, aldus het FD, door naar het ministerie te stappen. Hij ziet zichzelf dan ook als klokkenluider. De rvc ziet dit echter anders. De leden voelen zich verraden en kunnen de cfo hierdoor niet meer vertrouwen.

Rel rondom greencard

Rond diezelfde periode ontstaat er op de achtergrond een ander probleempje bij de bank. Aanstaand topman Martijn Gribnau besloot na zijn vertrek bij de Amerikaanse verzekeraar Genworth Financial namelijk om zijn greencard te houden. Door die beslissing valt niet alleen Gribnau, maar de hele Volksbank onder de (veel strengere) Amerikaanse wet- en sanctieregelingen. Daar kleven nogal wat risico’s aan vast, waaronder mogelijk hogere controlekosten en boetes voor de bank. Gevolg? Nog meer geruzie in het bestuur en veel commotie. Uiteindelijk, twee weken na zijn aantreden, besluit de gloednieuwe ceo alsnog zijn Amerikaanse verblijfsgunning op te geven. Hoe dan ook heeft het akkefietje de “verziekte sfeer” in het bestuur niet bepaald veel goeds gebracht, zal later blijken. Daarover straks meer.

Juridische strijd

Want in de tussentijd begint de juridische strijd tussen de ex-cfo en zijn voormalig werkgever. Vrijdag 21 augustus 2020 zouden de twee partijen elkaar in de rechtbank ontmoeten vanwege een kort geding dat Veuger had aangespannen tegen de Volksbank. Maar op het allerlaatste moment wordt dat afgezegd, omdat – zo werd op dat moment naar buiten gebracht – de twee partijen een schikking zouden hebben getroffen.

De wapenstilstand is echter van korte duur. Twee weken later zouden de partijen elkaar opnieuw in de rechtbank ontmoeten vanwege – opnieuw – een kort geding aangespannen door Veuger. Maar opnieuw wordt het bezoek aan de rechtbank op het laatste moment afgezegd. Ditmaal omdat de bank heeft toegezegd dat er een onafhankelijk onderzoek mag worden uitgevoerd naar het handelen van de top. Daarmee heeft Veuger zijn doel bereikt, zo laat hij weten in een reactie op het sociale medium LinkedIn. Voor aanvang van het kort geding zou hij “voldoende garanties hebben gekregen voor een onafhankelijk en adequaat onderzoek naar het handelen en het verschaffen van transparantie in besluitvormende processen door (de leden van) de directie en de rvc van de Volksbank”.

Onafhankelijk onderzoek

Dat onafhankelijke onderzoek naar de dynamiek binnen het bestuur wordt door de minister van Financiën, Wopke Hoekstra, gesteund. In een brief aan de Tweede Kamer over de situatie bij de bank, die sinds 2013 in handen is van de Nederlandse staat via de stichting NL Financial Investments (NLFI), spreekt hij zijn zorgen uit over de laatste ontwikkelingen. “Ik vind het teleurstellend dat constructieve samenwerking tussen de directielieden kennelijk niet mogelijk is gebleken en dat dit uiteindelijk tot het vertrek van de cfo heeft geleid”, aldus de minister. “Een stabiel bestuur en gezonde bestuursdynamiek is essentieel voor de continuïteit en de koers van de bank.”

Woensdag 16 september 2020 gaat het onderzoek van start. Gerrard Boot, hoogleraar arbeidsrecht van de Universiteit Leiden, en bestuursadviseur Paul Nobelen gaan het functioneren van de directie en de interactie tussen de (leden van de) directie en de raad van commissarissen van de Volksbank in kaart brengen. Voor Veugen moet het onafhankelijke onderzoek vooral gaan aantonen dat de bank een onveilige werkplek is waar intimidatie en pestgedrag aan de orde van de dag zijn.

Derde bestuurder vertrekt

Terwijl het onderzoek in volle gang is, wordt halverwege november 2020 bekend dat de derde bestuurder in korte tijd de bank verlaat. Dit keer is het Mirjam Verhoeven, hoofd operationele zaken, die afscheid neemt. Dit vanwege “verschil van inzicht over de gang van zaken, het te voeren beleid en de te volgen koers van de bank”. Volgens Het FD tilde Verhoeven daarnaast ook zwaar aan de greencardaffaire rondom ceo Gribnau. De rvc zou veel te laks hebben gehandeld, terwijl de risico’s groot waren. Verhoeven zou het gevoel hebben gehad dat haar het werk onmogelijk werd gemaakt.

Ruzie escaleert

In de maanden die volgen, escaleert de ruzie tussen Veuger en de Volksbank. In januari 2021 spant de ontslagen cfo opnieuw een kort geding aan. Dat leidt onder meer tot een inval bij Paul Nobelen, een van de twee experts die het onderzoek naar de dynamiek in de top van bank uitvoeren. In opdracht van Veuger wordt er beslag gelegd op de computerbestanden van Nobelen, omdat het onderzoek volgens hem allesbehalve onafhankelijk is. In de computerbestanden hoopt Veuger bewijs te vinden voor de banden tussen de Volksbank en onderzoekers Boot en Nobelen.

In de rechtbank wordt begin februari uitgevochten of het onderzoek wel of niet correct is uitgevoerd. Veuger eist dat hij uit het verslag wordt geschrapt, wil een nieuw onderzoek en vraagt ook om doorbetaling van zijn salaris. Volgens hem was hij namelijk ziek toen het besluit over zijn ontslag werd genomen, waardoor hij er niet zomaar kon worden uitgezet. Tijdens het kort geding, de derde inmiddels die Veuger tegen zijn oud-werkgever heeft aangespannen, gaat het er hard aan toe. Zo noemt de advocaat van de bank Veuger voor de rechter “disfunctioneel, solistisch, destructief en daardoor onvoorspelbaar”.

Pieter Veuger ziet zichzelf als klokkenluider. De rvc ziet dit echter anders. De leden voelen zich verraden en kunnen de cfo hierdoor niet meer vertrouwen

Onderzoek goed uitgevoerd

De rechtbank doet twee weken later uitspraak en oordeelt dat de onderzoekers zorgvuldig te werk zijn gegaan. “Er is geen bewijs dat de onderzoekers aan de leiband van de Volksbank en NLFI liepen.” Het onderzoek hoeft dus niet opnieuw te worden uitgevoerd en mag worden gepubliceerd. Veuger kreeg op alle punten ongelijk van de rechter, ook over zijn eis van loondoorbetaling. Hij moet de proceskosten van de gedaagde partijen betalen en alle bestanden waar de ex-cfo beslag op had laten leggen, moeten zo snel mogelijk worden teruggestuurd. Enige lichtpuntje voor Veuger is dat hij toestemming krijgt om het onderzoeksrapport in te zien.

Het volledige rapport blijft geheim, alleen een samenvatting van de belangrijkste conclusies mocht worden gedeeld. Zo is inmiddels bekend dat er door “misverstanden over de precieze taken van directeuren verstoorde verhoudingen in de top van de Volksbank ontstonden”. Dit leidde incidenteel tot onderling pestgedrag, intimidatie en een onveilige werksituatie voor sommigen. Bovendien functioneerden de directie en de raad van commissarissen niet optimaal, en was de relatie tussen rvc en bestuur niet altijd gezond.

Einde in zicht?

Het “stevige rapport” is reden voor minister Hoekstra om in gesprek te gaan met de rvc van de Volksbank en met staatsaandeelhouder NLFI. De bank belooft op haar beurt maatregelen te hebben genomen om de situatie te verbeteren, waaronder een andere taakverdeling binnen de top. Er lijken geen personele consequenties te zijn binnen de bank. Tot begin maart, zo’n drie weken later. Dan wordt bekend dat president-commissaris Jan van Rutte vervroegd opstapt. Hij noemt de conclusies van het onderzoek naar de bestuursdynamiek “stevig en helder” en betrekt die ook op zichzelf. Desalniettemin benadrukt de bank dat zijn vertrek “volledig zijn eigen besluit” is.

Is daarmee de kous dan af? Nee hoor. Want slechts een paar dagen later, halverwege maart 2021, stapt Veuger opnieuw naar de rechtbank. In hoger beroep eist hij doorbetaling van zijn salaris na 1 februari, in de hoop de rvc zo terug aan de onderhandelingstafel te krijgen. De ruzie tussen de ex-cfo en zijn voormalig werkgever blijft zich hiermee voortslepen.