Banken nemen investeringsportfolio’s onder de loep vanwege klimaatrisico’s

Door de druk van toezichthouders kijken banken anders naar transitierisico’s en klimaatdoelen dan in het verleden het geval was. Onder meer de ECB neemt vanaf volgend jaar klimaatrisico’s expliciet mee in de stresstest van banken. De overgang naar een klimaatneutrale economie heeft onder meer gevolgen voor het belastingstelsel, investeringsportfolio’s, en operationele en logistieke consequenties voor ondernemingen. Wat verandert er momenteel? Expert klimaatrisico’s Peter Plochan legt het uit.

Waar woorden als ‘duurzaamheid’ en ‘CO2-reductie’ in het verleden vooral werden gebezigd door bedrijven die milieubewust wilden overkomen, zijn dat nu termen die een allesbepalende rol krijgen in het bedrijfsleven. Het definiëren van klimaatdoelen en het meten van duurzaamheid heeft een directe impact op de financiering van ondernemingen. Peter Plochan is expert klimaatrisico’s bij analyticsbedrijf SAS. Hij legt uit waarom de financiële markt op een nieuwe manier kijkt naar klimaat en wat daarvan de gevolgen zijn voor ondernemingen.

Waarom staat klimaat na al die jaren van rapporten en documentaires wél op de agenda? Een van de fundamentele veranderingen die de afgelopen twee jaar heeft plaatsgevonden is de komst van het Network for Greening the Financial Systems (NGFS) van centrale banken en toezichthouders, legt Plochan uit. Die is in het leven geroepen met het klimaatakkoord van Parijs en het doel is om de financiële sector beter klimaatrisico’s te laten beheren. Dit heeft een groot doorwerkeffect, omdat ondernemingen die in aanmerking willen komen voor krediet hun duurzaamheidsplannen handen en voeten moeten geven.

Impact op rendabiliteit

Daarom stellen banken steeds meer eisen aan transparantie over klimaatdoelen en duurzaamheidscriteria. Immers, als een regio door klimaatverandering voor bepaalde bedrijfsvoering niet geschikt meer is, heeft dat een grote impact op de rendabiliteit van organisaties die zich daar vestigen en dus de financiering. “Als een bank milieubelastende ondernemingen faciliteert, vormt dat steeds vaker een risico voor de kredietverstrekkende instantie,” aldus Pochan. “Door bijvoorbeeld honderd miljoen euro te verstrekken aan een bedrijf, zijn ze gedeeltelijk verantwoordelijk voor de CO2-voetafdruk daarvan.”

In het verleden was duurzaamheid vaak een kwestie van een PR-offensief, met bijvoorbeeld het schrappen van bepaalde milieubelastende middelen voor duurzame alternatieven. “Klimaatrisico’s zijn nu bepalend voor de financiële risico’s. Er heeft daarom een verschuiving plaatsgevonden van de mindset waarin bedrijven er vooral milieubewust probeerden uit te zien voor de buitenwereld. Nu is het: als we dit niet doen, gaat het geld kosten.”

Push vanuit toezichthouders

Banken kijken daarom naar hun investeringsportfolio’s en berekenen de CO2 die wordt uitgestoten door deze ondernemingen, legt Plochan uit. “Banken maken vervolgens investeringskeuzes die niet alleen maar om risico’s draaien, maar ook op basis van duurzame verdienmodellen.” In welke boerderij investeert een bank, noemt hij als voorbeeld. Investeren we in een CO2-uitsotende veehouderij of in klimaatvriendelijke agricultuur?

Het is voor banken meer nodig dat ze de klimaatrisico’s inschatten en simuleren wat er gebeurt in verschillende scenario’s, want toezichthouders doen dat ook, vertelt Plochan. De ECB neemt bijvoorbeeld vanaf 2022 klimaatrisico’s expliciet mee in zijn stresstest om te zien hoe banken en financiële instellingen economische schokgolven, bijvoorbeeld door veranderende milieuomstandigheden, kunnen weerstaan. “Stel je een radicaal scenario voor: over drie jaar zakken alle investeringen in Europa met dertig procent in en stort de huizenmarkt in met bijvoorbeeld twintig procent. Wat is dan de impact op portfolio’s?” Vervolgens kijken de banken naar de acties die daarop ondernomen moeten worden.

De ECB heeft onderstaande kaart van Europa gemaakt met daarop klimaatgevolgen voor ondernemingen. Elke stip stelt een bedrijf voor en de kleur geeft een specifiek fysiek klimaatrisico weer voor de onderneming. In Nederland zijn bijvoorbeeld veel blauwe stippen zichtbaar aan de kust, die staan voor overstromingsrisico’s. In Spanje lopen bedrijven daar ook risico’s door, maar zijn er tevens meer rode stippen, die het risico op bosbranden aangeven. Daarbij gaat het om risico’s voor ondernemingen die veel actief zijn in deze regio’s, wat een impact heeft op kredietverstrekkende instanties die zelf direct alleen te maken hebben met de risico’s in de thuisregio.

Dit soort stresstests voor de banksector wordt al uitgevoerd, maar het meenemen van klimaatmodellen maakt het proces een stuk gecompliceerder. “Stel, in 2050 is de temperatuur gemiddeld met zoveel graden gestegen. Dit heeft impact op de economie. Wat is dan het gevolg voor uw portfolio? Maar stel nu dat we actie ondernemen en de temperatuurstijging minder groot is dan verwacht. Dan heeft dit een lagere impact op de economie. Maar de maatregelen om CO2 te verlagen kunnen wel schokken veroorzaken in de markt. Sommige bedrijven gaan daaraan ten onder, terwijl andere ondernemingen juist gedijen bij bijvoorbeeld een nieuwe markt die ontstaat.”

Transitierisico’s in investeringsportfolio’s

Hij noemt als voorbeeld een hypothetische beslissing van de Europese Commissie om te eisen dat alle nieuw geproduceerde auto’s elektrisch zijn. “Als dat gebeurt, denk dan aan de impact op producenten en de keten van toeleveranciers die zich primair richten op componenten voor fossiele verbranding. Dat is de kern van transitierisico: het economische risico dat gepaard gaat met de overgang naar een klimaatneutrale economie.” Aan de andere kant profiteren door de schaalvergroting ondernemingen in de sector van elektrische rijden, bijvoorbeeld toeleveranciers in Lithium-Ion-technologie.

Het nieuwe financiële model dat banken door de nieuwe klimaatscenario’s van bijvoorbeeld de ECB nastreven, heeft grote gevolgen voor bedrijven die bij banken aankloppen voor krediet. Zo eisen banken meer van de rapportage van ondernemingen die geld lenen. “Ze stellen alle vragen die de afgelopen twintig jaar ook gesteld zijn om het kredietrisico te beoordelen, maar er zijn nu klimaatvragen bijgekomen.” Dat is niet alleen een vraag naar wat de plannen zijn om te verduurzamen, maar ook precies hoe die doelen worden verwezenlijkt.

“Een bank moet het verdienmodel begrijpen om de risico’s in te schatten,” legt hij uit. “Neem een fabrikant die gevestigd is in Amsterdam. De locatie van het hoofdkwartier was voorheen genoeg informatie, maar als de meeste productielocaties zich in Azië bevinden, heeft het grote gevolgen op de productie als daar klimaatveranderingen optreden.” Voor een risicoanalyse moeten banken dus nu begrijpen waar bedrijven specifiek werkzaam zijn en wat de impact van veranderende fysieke risicoprofielen op de gehele business zijn.

Risicoprofielen door verandering

Het wordt niet overal warmer, in sommige plekken valt de temperatuur lager uit vanwege zeestromen die zich verplaatsen. Dat heeft niet meteen de gevolgen van een Day After Tomorrow-scenario, maar het betekent bijvoorbeeld een toename van orkanen in bepaalde gebieden. Dat heeft tot gevolg dat het risicoprofiel van bedrijven die daar zijn gevestigd veranderen. In andere regio’s krijgt men te maken met minder orkanen, maar ook met meer droogte. Daardoor gaan verzekeringsmaatschappijen ook anders kijken naar de risico’s.

Vorig jaar hebben verzekeraars naar schatting 200 miljard dollar uitgegeven aan de gevolgen van klimaatincidenten. “Banken moeten hier rekening mee houden. Dit soort analyse is alledaags voor verzekeringsmaatschappijen. Die kijken naar tabellen met historische gegevens en de kansen op incidenten. Die moeten opnieuw worden gemaakt, omdat je niet kunt uitgaan van deze historische data.” Hij haalt ter illustratie het risico van huizen in Nederlandse overstromingsgebieden aan. “Nederlanders zijn al langer goed in het incalculeren van zulke kansen. Maar nu moet die kansberekening opnieuw worden uitgevoerd, want de komende jaren zullen niet hetzelfde zijn als de voorgaande decennia.”

Financials aan zet

Deze transitie heeft gevolgen voor financials in de manier waarop ze rapporteren. Maar ook op de manier waarop gegevens worden verzameld en analytics worden uitgevoerd. Waar in het verleden historische gegevens meer werden gebruikt, is nu dynamischere forecasting nodig. Waar voorheen werd gerapporteerd op gestandaardiseerde gegevens voor de jaarrekening, moet nu het hele bedrijfsproces inzichtelijk zijn voor investeerders en tevens worden gekeken naar niet-financiële informatie. Door de inzet van banken en toezichthouders op dit gebied zijn dit ontwikkelingen die nu in een rap tempo gebeuren.