Het is ruim dertig jaar geleden dat Rob Mars via zijn Amerikaanse werkgever in contact komt met de CMA-opleiding. Mars is enthousiast en introduceert de opleiding bij de VU. Samen met IMA-directeur Alain Mulder blikt hij vooruit naar de toekomst van de financefunctie. Welke veranderingen zien zij? Welke skills heb je daarvoor nodig?
Rob Mars hoorde ruim dertig jaar geleden bij de eerste lichtingen die hun CMA haalden in de USA. Hij heeft lang gewerkt bij corporates, veelal in Azië, en is nu zelfstandig parttime CFO en board member. “De VU viert dit jaar het dertigjarig ‘jubileum’ van de CMA-opleiding en inmiddels heeft IMA de honderdduizend afgestudeerden gepasseerd. Dus sinds die tijd is er ook veel gebeurd.”
“En lifelong learning zal alleen maar belangrijker worden”, betoogt Alain Mulder, senior director Europe Operations bij het Institute of Management Accountants (IMA). “Ook omdat er zoveel verandert voor de finance professional. Daar ligt een taak voor ons als beroepsvereniging voor management accountants en controllers.”
Dertig jaar CMA in Nederland: Wat is jullie de afgelopen dertig jaar opgevallen? Wat zijn duidelijke veranderingen?
Mulder: “Automatisering was er dertig jaar geleden ook al wel, maar dan met diskettes. Automatisering neemt nu sneller toe. De mogelijkheid voor managers om alle financiële data in een app op hun mobiele telefoon te hebben is al op veel plekken aanwezig. Daar heb je geen controllers meer voor nodig. De controller zal zich dan ook moeten aanpassen aan een nieuwe rol, die meer uit analyse bestaat.”
“Werken op afstand wordt denken wij een norm voor financiële teams”, vervolgt hij. “Dat is ook iets wat enorm veranderd is. Ook de big four hebben gezien dat dat heel goed werkt. Die trend zal zich zeker doorzetten. Zeker met de schaarste op de arbeidsmarkt van nu.”
“IMA heeft onlangs een sustainable business management taskforce opgericht”, gaat Mulder trots verder. “Die gaat helemaal in op ESG-reporting. Wat wordt de invloed van het klimaat op het businessmodel? Dat is het volgende grote issue, naast technologie, waar de controller een antwoord op moet hebben. Hoe overleven wij als bedrijf in die nieuwe situatie?”
“Ik vind het heel mooi dat die stap gezet is”, valt Mars hem bij. “Want de focus was heel erg op externe rapportage. Hoe kunnen we de buitenwereld laten zien wat we allemaal voor mooie dingen doen? De interne kant werd wat verwaarloosd, maar dat wordt nu ook meer en meer opgepakt. Niet alleen zeggen dat je het goed doet, maar dat ook onderbouwen. En dan heb je het over consistentie in je hele dataproces dat er achter zit.”
“Dat maakt het extra uitdagend voor finance”, stelt Mulder. “Stel dat je voor een grote airliner werkt en je mag maar een bepaald percentage CO2 per jaar produceren, dat is echt iets dat die controller kan gaan oppakken. Die kan het hele model gaan uitwerken. ‘Als we zuiniger vliegtuigen kopen, kunnen we dan meer gaan vliegen?’ Dat rekenmodel kan de finance professional heel mooi gaan maken. En dan ben je dus echt die business partner.”
Mars vult aan: “Even terugkijkend op mijn tijd in Hongkong twintig jaar geleden, ik was destijds regiocontroller, elf landen rapporteerden aan mij. Een van de uitdagingen was: inzicht in de bankstanden van de hele regio. Dat was best een uitdaging. We zijn toen begonnen met een overlay bankstructuur met HSBC. Daarmee werd het mogelijk om bijna iedere dag te zien wat er op de bank stond. Dat is nu op je app te zien: zo staan we ervoor. Daar hoeft niet veel handwerk meer aan te gebeuren. Het produceren van de data is simpeler geworden, maar de interpretatie blijft. Daar ligt de rol van de controller voor de toekomst. Wat betekent dat dan? En wat kunnen we ermee voor de toekomst? Die interpretatieslag vraagt dat je het bedrijf snapt en dat je kunt meedenken over strategie.”
–> Tip! Gratis download: Wat u als financial beslist moet weten over sustainable finance
Er kan al heel veel qua automatisering, maar zijn bedrijven ook allemaal al zo ver? Hebben bedrijven de basis allemaal goed op orde?
Mars: “Ik denk dat heel veel bedrijven inderdaad nog niet zover zijn. Soms is het gemakkelijk om als startup te beginnen, zonder legacy. Een schoon blaadje. Je haalt het beste systeem binnen. Want de ERP-pakketten, ook voor kleine bedrijven, zijn heel compleet. Maar ik denk dat er nog genoeg bedrijven zijn die een aantal legacysystemen in de lucht houden omdat het een enorme uitdaging is in de druk van alle dag om dat aan te passen.”
“In het mkb zie je ook nog wel eens dat ze zeggen niet te automatiseren omdat het heel erg duur is”, vult Mulder aan. “Maar veel van die pakketten zijn tegenwoordig gewoon in de cloud, als software-as-a-service, beschikbaar en hebben vaak ook verschillende abonnementen die juist voor het mkb wat betaalbaarder zijn. Wij zien – en verwachten – dat bedrijven die de technologie niet op orde hebben, verdwijnen binnen een paar jaar. Dat geldt ook voor de controller die niet met technologie bezig is.”
–> Tip! Gratis download: Hoe moderniseert u de financefunctie?
Waar moet de controller op korte termijn rekening mee houden? Wat zijn belangrijk trends?
Mulder: “Veel mensen denken: als de huidige crisis voorbij is, dan kunnen we doorgaan. Dat is natuurlijk zo, maar hou er wel rekening mee dat er veel disrupties blijven komen. Dat kan klimaat zijn. Dat kan politiek zijn. Zeker als je bij een internationaal bedrijf werkt moet je daar rekening mee houden. Geopolitiek draait op dit moment overuren. Daar moet je wel mee bezig zijn als finance professional. De finance professional moet veel flexibeler worden. De tijd is voorbij dat je af en toe even achterover kunt leunen op weg naar het volgende rapport. Dat zal niet meer terugkomen.”
“Data-analytics en visualisatie zijn ook heel belangrijk”, vult Mars aan. “Hoe kan ik de data presenteren aan het management. Hoe kan ik op de beste manier die rol vervullen als chief value officer? Hoe kan ik waarde toevoegen aan het team? En daarnaast sustainability. Ik denk dat de druk veel groter wordt. Ik merk het ook aan de pensioenfondsen waar ik nu bij betrokken ben. Meer en meer gaan de grote fondsen druk leggen op bedrijven om zich op dat gebied duidelijk te profileren. Niet als greenwashing, maar door dingen echt anders te doen. Die druk wordt alleen maar hoger.”
“En dan is er natuurlijk nog ethiek”, vervolgt Mulder. “We hebben vorig jaar in onderzoek gevraagd wat mensen verwachten van een goede CFO. Ik denk dat je dat wel kunt doortrekken naar de finance professional. Ethiek kwam er als nummer één waarde uit voor de CFO. En dat is een kans. Maar dat is ook een risico waar je als bedrijf goed naar moet kijken. Hebben we wel alles op orde? Ook als we in het buitenland opereren?”
En wat worden belangrijke ontwikkelingen op de langere termijn?
“De soft skills zijn belangrijk”, zegt Mars resoluut. “Je moet kunnen werken in een multidisciplinair team. Je moet weten wat er omgaat in het hoofd van een verkoopman, en van een productieman. Zodat je als finance ook daar die businesspartnerrol kunt voeren. Dat zijn dingen waar je aandacht aan moet geven. Ook al moeten we met meer data omgaan, dan juist is het belangrijk die brug te kunnen slaan.”
“Je zult zien dat de CEO/CFO-rol meer gaat versmelten”, signaleert Mulder. “De CFO-rol wordt strategischer. Vaak komt operations ook op het bordje van de CFO terecht, evenals technologie en IT. En dat kan finance ook perfect omdat ze een holistische blik hebben. Finance heeft overal zijn voelsprieten. En dat maakt die rol daar uitermate geschikt voor.”
“De CEO is er voor de visie en de ondernemerskant”, vult Mars aan. “We hebben periodes gehad dat de CEO-rol vaker door financials werd opgepakt. Dat heeft geleid tot veel shareholder value en dat is niet altijd goed voor de business. Dat heeft tijdelijk wel voor heel veel beleggers goed uitgepakt. Maar het is niet altijd goed voor de ontwikkeling van het bedrijf. Dingen als sustainability blijven dan onder de radar, want het heeft niet direct rendement.”
“Communicatieskills zijn heel belangrijk. Je kunt een slide met een balans in je powerpoint zetten, maar de kans dat het hele salesteam dan onderuitzakt is groot. Als je je informatie goed kunt overbrengen kun je veel meer waarde toevoegen”
Hoe zorgt de controller dat hij over tien jaar ook nog relevant is?
“Wat zijn de skills die je in de toekomst nodig hebt? En heb je die?” Daar moet je af en toe bij stilstaan, zegt Mulder. “Soft skills zijn ontzettend belangrijk. Als je bijvoorbeeld geen goede presentatievaardigheden hebt, dan moet je daaraan werken. En anders moet je een andere oplossing bedenken. Daar moet je echt naar gaan zoeken.
Ook risicomanagement, technologie en data analytics zijn concrete onderwerpen waar je mee aan de slag moet. Het is niet zo dat je heel goed moet worden in data analytics, maar je moet er wel heel goed over mee kunnen praten. Je moet de juiste vragen kunnen stellen en weten waar je je informatie kunt vinden.”
“Rond big data kun je je helemaal verliezen”, vult Mars aan. “Maar het belangrijkste is het proces te borgen. Dat wat er uiteindelijk uitkomt, juist en waardevol is. Dat moet je kunnen overzien. Daar heeft de controller toegevoegde waarde. De dataspecialisten doen het uitvoerende werk. Maar garbage in, is garbage out. En jij als controller moet zorgen dat wat eruit komt klopt.”
“De controller moet dan ook zeker wel iets weten over data governance. Want je kunt nog zo’n prachtig systeem kopen, maar als de onderliggende informatie niet klopt dan wordt dat een systeem dat je niet gebruikt”, betoogt Mulder. “En daarmee komen we op een andere belangrijke skill: kritisch denken. Je moet als controller de kritische vriend zijn van het management. Dat is ontzettend belangrijk. Je moet de analyse van ideeën kunnen doen. Maar ook tegen de CEO of de sales durven zeggen: is het wel zo verstandig die kant op te gaan?”
Mars: “En dat ook kunnen onderbouwen. Als controller heb je niet alleen een mening, maar ook de tools om zaken modelmatig door te rekenen. Dat helpt om andere functies te overtuigen.”
“We moeten ook rekening houden met de jongere generatie die nu binnenkomt”, meent Mulder. “Die is veel meer opgegroeid met data. Die wil dat alle informatie altijd overal beschikbaar is. De finance professional zal visueler moeten worden. Je kunt een slide met een balans in je powerpoint zetten, maar de kans dat het hele salesteam dan onderuitzakt is groot. Als je je informatie goed kunt overbrengen kun je veel meer waarde toevoegen.”
"Bedrijven die de technologie niet op orde hebben, verdwijnen binnen een paar jaar. Dat geldt ook voor de controller die niet met technologie bezig is"
De wereld is minder voorspelbaar geworden. Predictive analytics is mooi, maar daar heb je niet zoveel aan als er een pandemie uitbreekt. Mars: “De toevoeging die je daar als controller op kunt hebben is zorgen dat je wendbaar blijft. Weet welke kostenmodellen je in kunt zetten. Zorg dat je een agile organisatie hebt, waarbij je niet in één grote stap, maar bijvoorbeeld in vijf kleine stapjes naar je doel toewerkt. Dat maakt het uiteindelijk wat duurder, maar de kans is kleiner dat je fout zit. En je kunt opschalen terwijl je onderweg bent. Daar kan een controller echt toegevoegde waarde leveren. Soms ook door niet te kiezen voor de goedkoopste oplossing.”
“Cybercrime is ook een ding waar de organisatie rekening mee moet houden”, vervolgt Mars. “Het feit dat iedere organisatie interessant kan zijn om gehackt te worden, betekent dat je je verdediging op orde hebben. Dat is ook risicomanagement. Dat gaat verder dan alleen tools, dat is ook mensen bewust maken. Ook hier kan de controller zijn hand opsteken en vragen hebben we dit op orde in de organisatie.”
“Blockchain kan in de toekomst helpen de papierwinkel te minimaliseren”, gaat Mars verder. “In de scheepvaart was er altijd een enorme papierwinkel nodig om goederen te vervoeren van land A naar land B. Dat is de afgelopen twintig jaar al enorm verbeterd, maar ik denk dat blockchain daar nog wel iets aan toe kan voegen. Ik denk dat daar nog mogelijkheden liggen die we nu nog niet kunnen overzien en die het leven alleen nog maar mooier kunnen maken. Blijf dat volgen!”
