Om zaken te doen is vertrouwen nodig. We willen niet dat het misgaat en dat is de reden dat contracten en ruilmiddelen ontstonden. We gaan steeds meer naar een digitale wereld, waarin we ons moeten afvragen wat we kunnen vertrouwen. Als nu naar banken en overheden wordt gekeken, die vertrouwen zouden moeten geven, gebeurt vaak het tegenovergestelde. Dat vraagt om iets nieuws en daar is een grote verandering voor nodig. Die verandering heet blockchaintechnologie.
Blockchaintechnologie zal naar verwachting disruptieve gevolgen hebben. Organisaties, zoals banken, overheden en ondernemingen, experimenteren gezamenlijk dan wel individueel met deze nieuwe technologie. Hoewel de ontwikkeling ervan nog in volle gang is en de mogelijke toepassingen nog niet geheel in kaart zijn gebracht, ontdekken zij wat de meerwaarde van blockchaintechnologie zou kunnen zijn.
Werking van blockchaintechnologie
Blockchaintechnologie wordt vaak als gecompliceerd gezien. Dat komt doordat mensen proberen blockchaintechnologie in de huidige (financiële) wereld met de huidige infrastructuur te plaatsen. Om blockchain echt te kunnen begrijpen, is het belangrijk om te beginnen met het loslaten van hoe onze wereld nu in elkaar zit en blockchain in een nieuw perspectief te plaatsen.
In dat nieuwe perspectief staat het gebruik van data centraal. Data wordt verkregen door te digitaliseren. Digitalisering is meer dan alleen automatisering. Als er in een bestaande organisatie wordt geautomatiseerd, wordt nieuwe technologie in een oud systeem gestopt. Als een organisatie echt wil digitaliseren, is een compleet nieuwe infrastructuur nodig.
Een blockchain is een database, die een gestaag groeiende lijst van data-items, blocks, bijhoudt, die tegen manipulatie en vervalsing zijn gehard. Een block bestaat uit een record van versleutelde gegevens van alle blocks ervoor, de eigenlijke data, de beveiliging van het specifieke block en de datum en tijd waarop het block op de keten is aangesloten.
Blocks bestaat uit twee delen: de blockheader en de daadwerkelijke inhoud. In de blockheader wordt vastgelegd wanneer en in welke volgorde de blocks zijn geregistreerd. Daarnaast wordt in de blockheader ook een verwijzing naar de vorige block gemaakt. Die verwijzing wordt een hash genoemd.
Figuur 1 toont een schematisch overzicht van een blockchain. Bovenaan staan drie blockheaders. Block 11 wordt schematisch in zijn geheel getoond.
Een hash is een cryptografisch algoritme. Een algoritme is een eindige reeks instructies die vanuit een gegeven begintoestand naar een beoogd doel leidt. Cryptografisch komt van cryptografie of geheimschrift en staat voor de techniek van het verbergen of versleutelen van te verzenden informatie. Met een hash kan een ‘digitale vingerafdruk’ van een bestand, de block, worden gemaakt, zodat het bestand een unieke identificatie krijgt. De hash van een block wordt in het volgende block opgeslagen, zodat alle blocks met elkaar worden verbonden. Zo ontstaat een ketting van blocks, de blockchain.
Wijzigingen op de data kunnen alleen in het laatste block plaatsvinden. Als één bit in een eerder block wordt veranderd, komt de nieuwe hash niet langer met de hash van het oorspronkelijke block overeen, waardoor de ketting (chain) breekt. Zo’n wijziging wordt niet door het netwerk geaccepteerd en wordt dus ook niet in de blockchain opgenomen.
Stappenplan voor de implementatie van blockchaintechnologie
Blockchaintechnologie heeft pas impact als toepassingen in praktijk worden gebracht. Dat gebeurt pas sinds 2017. Veel organisaties hebben kansen voor blockchaintoepassingen ontdekt en experimenteren daarmee. Maar door de disruptieve potentie van blockchaintechnologie blijkt het een uitdaging om toepassingen van blockchaintechnologie te implementeren.
Een praktische benadering van blockchaintechnologie vereist een duidelijk begrip van de mogelijkheden en beperkingen van blockchaintechnologie, een vertrouwensarchitectuur en de nodige implementatievaardigheden. Voordat organisaties daaraan beginnen, moeten zij er volgens Gartner voor zorgen dat de organisatie over de technische vaardigheden beschikt om te begrijpen wat wel en niet mogelijk is.
Om te onderzoeken of blockchaintechnologie voor een organisatie van toegevoegde waarde is kan een stappenplan worden gehanteerd.
Stap 1: Bepaal of blockchain in de organisatie een rol kan spelen
Blockchaintechnologie heeft een enorm potentieel aan mogelijke toepassingen. Medewerkers in de financiële dienstverlening of een andere sector waar transacties, waardeoverdracht en het uitwisselen van data een grote rol spelen, doen er dan ook goed aan om nu alvast te beoordelen wat de mogelijkheden zijn. Belangrijke vragen om te beoordelen of een organisatie voordeel uit de blockchain kan halen zijn:
- deelt de organisatie belangrijke informatie met verschillende andere organisaties?
- is het van belang dat de organisaties waarmee informatie wordt gedeeld kunnen worden vertrouwd?
- kan de organisatie voordeel halen uit het automatiseren van transacties? Denk hierbij aan transacties die vaak voorkomen.
- zou het voor de organisatie voordelig zijn om informatie binnen enkele seconden te delen met anderen?
Als een of meer van deze vragen bevestigend wordt beantwoord, kan een organisatie waarschijnlijk voordeel halen uit het toepassen van blockchaintechnologie.
Door concrete voorbeelden van blockchaintoepassingen te bedenken, kunnen collega’s van het nut van blockchaintechnologie worden overtuigd. Begin daarbij altijd bij het probleem en bekijk daarna of blockchain een mogelijk middel is om tot een oplossing te komen. Er draaien momenteel wereldwijd meerdere pilots met blockchaintoepassingen, die kunnen worden gebruikt om het denkproces op gang te helpen.
Stap 2: Verkrijg support van het management
Het is belangrijk dat experimenten met blockchaintechnologie door het management worden gedragen. Want bij disrupties, zoals blockchaintechnologie, ontstaat er geheid weerstand binnen de organisatie. Om de implementatie van blockchaintechnologie te laten slagen is support van het management dus onmisbaar. De invulling van de rol van het management van organisaties verandert. Een invulling waarbij het rechtstreeks aansturen van mensen vervangen wordt door het creëren van een omgeving waarin mensen gemotiveerd kunnen zijn, zelf beslissingen kunnen nemen, en continu kunnen leren.
De drijfveer voor deze andere rol van management is enerzijds de steeds sneller veranderende en complexer wordende omgeving waarin traditionele methodes niet meer goed werken en anderzijds het feit dat werken in de organisatie daardoor simpelweg een stuk leuker wordt. En ook dat laatste leidt, volgens een toenemend aantal onderzoeken, tot betere bedrijfsresultaten.
Stap 3: Zet enthousiaste medewerkers in
Om de toegevoegde waarde van blockchaintechnologie voor een organisatie te onderzoeken, moeten medewerkers, die intrinsiek over de mogelijke toepassing van blockchaintechnologie zijn gemotiveerd, bij elkaar worden gebracht. Door de mogelijkheden van blockchaintechnologie met verschillende medewerkers binnen de organisatie te onderzoeken, worden nieuwe inzichten en toepassingen gestimuleerd. Daarnaast is het zeker in de beginfase van belang om veel informatie over het toepassen van blockchaintechnologie op te doen. Kennis is macht, zeker als het om een gecompliceerd onderwerp als blockchaintechnologie gaat. Gelukkig valt er een hoop te kijken, te luisteren en te lezen.
Stap 4: Creëer bewustzijn
Om bewustzijn over blockchaintechnologie te creëren, is het in eerste instantie van belang om te weten welke mogelijkheden, risico’s en beperkingen er zijn. Leer bijvoorbeeld hoe slimme contracten een groot aantal toepassingen, zoals de digitale overdracht van activa, kunnen faciliteren of de huidige bedrijfsprocessen fundamenteel verbeteren. Ook als ICT-investeringen worden overwogen, is het goed om met behulp van blockchaintechnologie een scenario te bedenken en beslissingen in die context te evalueren.
Stap 5: Identificeer de zwakke plekken omtrent informatie in de organisatie
De volgende stap is het identificeren van zwakke plekken omtrent informatie in de organisatie. Daarvoor moet worden gekeken naar de manier waarop de organisatie met alle soorten informatie omgaat en hoe informatie wordt opgeslagen en gedeeld. Het helpt daarbij om de informatiestromen in de organisatie te visualiseren en op zoek te gaan naar verbeterpunten. Daarna kan pas worden beoordeeld of blockchaintechnologie verbeteringen op die punten kan verwezenlijken.
Stap 6: Ga op zoek naar nieuwe mogelijkheden
Blockchaintechnologie brengt nieuwe mogelijkheden met zich mee. Door naar de organisatie te kijken, kan worden ontdekt wat er gebeurt op het moment dat automatisering en ultiem vertrouwen op een makkelijke manier kunnen worden toegepast. Vervolgens moet worden geïdentificeerd welke personen tot het netwerk van de organisatie behoren. Dat biedt inzicht in de vraag op welke wijze blockchaintechnologie het contact met bijvoorbeeld ketenpartners en kredietverstrekkers kan verbeteren.
Blockchaintechnologie is zeker niet overal voor geschikt. Blockchaintechnologie biedt vooral voordelen:
- als er veel partijen betrokken zijn;
- als er behoefte is aan transparantie;
- als een organisatie graag permanente records wil, bijvoorbeeld om ook achteraf de zekerheid te hebben dat er niet is gesjoemeld;
- als een organisatie een robuust systeem zoekt dat altijd beschikbaar is;
- als een organisatie grensoverschrijdend makkelijk zaken wilt doen; een internetverbinding is immers al genoeg.
Blockchaintechnologie kan echter beter niet worden ingezet:
- als het vooral intern gericht is;
- als er een directe vertrouwensrelatie is;
- als een organisatie heel veel transacties wil doen;
Daarnaast is de schaalbaarheid tot nu toe een beperkende factor.
Stap 7: Kies voor de juiste vorm van blockchainimplementatie
Als een organisatie voordeel kan halen uit blockchaintechnologie, moet informatie op een veilige manier tussen meerdere partijen worden opgeslagen. Het is van groot belang dat die partijen elkaar kunnen vertrouwen. De zwakke plekken in een organisatie zijn verkend, het is bekend waar verbeterpunten zitten en dat blockchaintechnologie die verbeterpunten zou kunnen aanpakken. Daarnaast is beoordeeld waar blockchaintechnologie nog meer toe in staat is. Zo zijn nieuwe ideeën over het toepassen van blockchaintechnologie ontstaan. Vervolgens is het belangrijk om voor de juiste technologie te kiezen.
Struikelblokken om blockchaintechnologie te implementeren
Uit begin 2018 gepubliceerd onderzoek van Avanade onder meer dan 550 managers en IT’ers is gebleken, dat een tekort aan technologische kennis het grootste struikelblok is om blockchaintechnologie te implementeren. Dat struikelblok wordt door 44,2 procent van de respondenten genoemd. Bovendien geeft 60 procent aan zijn kennis op het gebied van blockchaintechnologie met een rapportcijfer van 5 of lager te beoordelen.
Dit struikelblok wordt gevolgd door wettelijke restricties (32,7 procent) en onzekerheid rond de technologie (31,4 procent ). Naast dat de genoemde wetgeving van invloed op deze onzekerheid kan zijn, aangezien er nog onduidelijkheid is over wat er uiteindelijk wel en niet is toegestaan, lijkt ook een verband met het bestaande gebrek aan kennis voor de hand te liggen. Dat leidt ertoe dat veel respondenten nog niet goed weten wat blockchaintechnologie precies inhoudt en wat het voor ze kan betekenen. Overige veelgenoemde belemmeringen zijn privacy (30,5 procent), hoge kosten (26,1 procent) en een gebrek aan geschikte samenwerkingspartners (23,9 procent).
Langzamerhand raken Nederlandse ondernemingen meer bekend met blockchain, maar er is absoluut nog veel te leren. Er is al zoveel op de markt dat er voor veel dingen al een oplossing is. In veel gevallen van onzekerheid is het een kwestie van beginnen. Durf in samenwerking met partners de eerste stap te zetten om voordeel uit blockchain te halen.
Onderzoek de impact
Blockchaintechnologie is een digitale technologie die steeds meer belangstelling in de financiële wereld krijgt. Een blockchain is een database waarin transacties permanent en op chronologische wijze worden vastgelegd. Binnen het systeem is geen centrale autoriteit aanwezig, maar de transacties worden op basis van algoritmes gecontroleerd. Alle gebruikers hebben dezelfde rechten en plichten en delen dezelfde versie van een blockchain, omdat de gegevens in de blockchain realtime worden weergegeven.
Doordat alle transacties, die in een blockchain staan geregistreerd, zijn gecontroleerd ontstaat een manier om vertrouwen te organiseren, zonder dat de complexiteit toeneemt. Een blockchain faciliteert daardoor het veilig uitvoeren van transacties.
Het lijkt zaak voor organisaties en toezichthouders om blockchaintechnologie te omarmen en te kijken welke toepassingen een plaats in de bedrijfsvoering kunnen krijgen. Daarnaast is het goed om te onderzoeken hoe de bedrijfsvoering in brede zin door de technologie impact zal gaan ondervinden.
Auteur: Ron Kieft
Drs. R.M. Kieft RA is zelfstandig gevestigd onder de naam Bureau voor Administratie en Controle Kieft (BACK) bv.
