Als senior legal counsel bij ABN AMRO Bank leeft Johan Jol van crises. Op voorhand leek de coronacrisis dus interessant voor Jol, maar niets is minder waar. “Ik had er meer vuurwerk van verwacht. Maar ik ben dan ook een echte crisesman. De stroom aan faillissementen is vooralsnog uitgebleven en is het maar de vraag of die stroom er überhaupt komt.”
De faillissementen blijven vooralsnog uit omdat de overheid miljarden aan steun heeft gegeven, de fiscus vorderingen niet opeist en ook banken zich gedeisd houden. “Er zijn verschillende sectoren die keihard getroffen zijn door de verschillende lockdowns, zoals de horeca, maar ook zij worden vaak in de lucht gehouden. Wat hierin ook een rol speelt is dat het geen zin heeft om op het laagste punt van de markt te gaan executeren. Je kunt als schuldeiser wel zeggen dat je wilt opruimen, maar dan krijg je de aller slechtste prijs. Je kunt dus beter even op de handen blijven zitten en de golf naar boven afwachten.”
Collegereeks Turnaround Management & Restructuring
Hoe overleeft uw bedrijf deze crisis?
Veel sectoren en bedrijven worden hard getroffen door de uitbraak van het coronavirus. De economische impact laat zich voelen langs meerdere kanalen. Voor bedrijven is het meer dan ooit van belang om proactief te zijn in het beoordelen van hun risico’s en kwetsbaarheid, vanuit zowel operationeel als financieel oogpunt.
Dit is het moment om een analyse te maken van de vitaliteit van uw bedrijf en de onderneming te herpositioneren voor de middellange en lange termijn. Turnaround management is erop gericht een fase van neergang om te buigen in een fase van groei en herstel. Deze tijd vraagt om verbinders en langetermijndenkers.
Tijdens de collegereeks Turnaround Management & Restructuring krijgt u college van gerenommeerde hoogleraren en sprekers.
Onzekere toekomst
Maar wanneer en of die golf er komt, weet Jol ook niet. “Ik moet toegeven dat het de eerste keer is dat ik meemaak dat we geen enkel idee hebben hoe de toekomst zich gaat ontwikkelen”, erkent hij. “Een dergelijke crisis heeft onze generatie nooit meegemaakt. Wij hebben nog nooit meegemaakt dat je in een omgeving zit waarin je leven wordt bedreigd door een epidemie. Mensen raken daarvan in paniek. In eerdere crises was het adagium altijd: what goes up, must go down. Maar we weten niet wanneer het naar boven en beneden gaat.”
Beweeglijk zijn
Jol, die niet alleen werkzaam is als jurist bij de ABN AMRO Bank maar tevens regelmatig doceert over de (juridische) gevolgen van crises en in die hoedanigheid optreedt als spreker tijdens de Collegereeks Turnaround Management & Restructuring, vindt het te vroeg om een definitieve les te trekken uit de coronacrisis. “Ik vind wel, en ik weet niet of dat door de coronacrisis komt, dat je als organisatie beweeglijk moet zijn. De organisaties die weten te overleven, zijn degene die zich heruitvinden en hun businessmodel weten aan te passen als dat nodig is.”
Voldoende bronnen voor financiering
Voor organisaties die desondanks in de problemen zitten, zijn er vaak voldoende bronnen om uit te putten om financiering op te halen. Jol: “Vroeger hadden banken de grootste vinger in de pap bij de financiering van ondernemingen in Nederland. Die vinger is nog steeds groot, maar er zijn de laatste jaren steeds meer bronnen van financiering. Denk daarbij ook aan private equity en participatiemaatschappijen. Als CFO is het dus verstandig dat je weet wat er voor jouw onderneming beschikbaar is. De informatie hierover is steeds makkelijker toegankelijk.”
De financieringsmarkt voor ondernemingen is tijdens de coronacrisis allesbehalve op slot gegaan, constateert Jol. “Wat je tijdens de kredietcrisis in 2008 zag is dat de financieringsmogelijkheden plotseling opdroogden. De liquiditeit viel opeens weg bij de markt en ondernemingen konden zich niet meer financieren. Dat lijkt in deze crisis nog mee te vallen. Ondernemingen die zich nu niet meer kunnen financieren, zijn ondernemingen waarin mensen het vertrouwen hebben verloren. Zij denken niet meer dat het nog wat wordt met die onderneming. Er zijn natuurlijk wel sectoren die het erg moeilijk hebben financiering aan te trekken zoals retail en horeca.”
“Ondernemingen die zich nu niet meer kunnen financieren, zijn ondernemingen waarin mensen het vertrouwen hebben verloren”
Stakeholdersmanagement
Voor ondernemingen die behoefte hebben aan continuering van de financiering, is de makkelijkste stap om de bestaande stakeholders te benaderen, benadrukt Jol. “Wat is er nu makkelijker om tegen deze mensen te zeggen: ‘je hebt eerder al geld gegeven, blijf je nog even zitten?’ Die stakeholders hadden ooit vertrouwen in je onderneming en bovendien hoef je geen nieuw geld op te halen. Dit gaat om stakeholdersmanagement. Een goede CFO bij een onderneming in financiële moeilijkheden snapt wat de belangen zijn van de stakeholders en op welke knoppen hij of zij moet drukken om ervoor te zorgen dat de stakeholders aan boord blijven. Als je dat beeld mist, heb je een probleem omdat de stakeholders hun geld terug willen. En als ze dat willen, heb je een probleem. Dan moet je op zoek naar een alternatieve bron. Als je die niet kan vinden, is het voorbij met je onderneming.”
Voorkom mushroom management
Een CFO die op zoek is haar herfinanciering, moet partijen serieus nemen. Jol: “Wat ik wel eens zie is dat mensen met een kluitje in het riet worden gestuurd. Ik noem dat mushroom management. Het komt er in het kort op neer dat er niet goed wordt gecommuniceerd in organisaties. Werknemers worden door het management in het ongewisse gehouden met betrekking tot zakelijke beslissingen. Dat gaat uiteindelijk niet goed. Je moet mensen de goede informatie geven, want daar vragen ze om.”
Wat ook kan helpen is externe validatie. “Dat betekent dat op het moment dat je een onderneming bent die in financiële moeilijkheden zit en je hebt de indruk dat je stakeholders er geen vertrouwen meer in hebben, je maar een dure adviseur moet inhuren. Dat kost geld en is vervelend, maar diegene kan je helpen een objectieve validatie te geven van vooral het businessmodel.”
Kritische banken
De rol van banken als financiers van ondernemingen is in de loop van de jaren veranderd, vervolgt Jol. “Een bank zit niet te wachten op een klant die failliet gaat. Dat kost alleen maar geld. Zolang een bank tot de conlusie komt dat het goed komt met de onderneming, trekt het de financiering niet in. Alleen banken staan onder steeds meer druk van de regelgeving vanuit de Europese Centrale Bank met betrekking tot nu zogenaamde non performing loans. Dat komt voort uit de vorige crises, toen met name Zuid-Europese banken hun klanten in leven hielden terwijl ze eigenlijk dood waren. Hierdoor is de dynamiek tussen de bank en klant veranderd. Banken moeten soms gewoon acteren.”
Hogere belastingen
De coronacrisis heeft vooralsnog niet gezorgd voor een golf aan faillissementen, maar Jol sluit niet uit de grote afrekening nog volgt. “Ik maak me al jaren zorgen over de grote hoeveelheid schuld in de wereld. En die is alleen maar groter geworden. Dat snap ik niet. Ik heb altijd geleerd: je mag zoveel schuld hebben als je kunt betalen. Betalen betekent dat je geld moet verdienen om de schuld te kunnen betalen. Dit geldt natuurlijk ook voor de overheid. Zij moeten inkomen generen en in dacht licht zou het me niets verbazen als links- of rechtsom de belastingen omhoog gaan om de rekening terug te betalen.”
Juridische aansprakelijkheid
In het licht van het aantrekken van extra schuld heeft Jol een les voor de CFO. “Je moet nooit geld aantrekken als je denkt dat de onderneming het niet meer terug kan betalen. Dan ben je namelijk ook persoonlijk juridisch aansprakelijk. Daarom moet je je in zo’n situatie ook een aantal vragen stellen: Kan ik de onderneming herstructureren? Kan ik de balans van de onderneming weer gezond maken zodat we weer verder kunnen? Dat is een proces van een aantal verdiepende vragen. Is het businessplan nog van deze tijd? Is het onderbouwd? Heeft er een extern iemand met verstand naar gekeken? Ligt het in lijn met wat andere ondernemingen doen? Als je namelijk alleen naar jezelf kijkt, staar je je ook blind en ga je het niet redden.”
“Uiteindelijk moet je ook gewoon eerlijk zijn tegenover jezelf”, besluit Jol. “Als je conclusie is dat je het niet gaat redden, stop er dan ook mee. Blijf niet onnodig lang aanmodderen om maar te proberen in leven te blijven. Als er geen licht meer is aan het einde van de tunnel, moet je ophouden.”
