
Nog niet veel bedrijven zijn in hun praktijk bezig met circulair ondernemen. Dat blijkt uit een landelijk onderzoek dat hoogleraar Jan Jonker (Radboud Universiteit) heeft uitgevoerd. Volgens Jonker komen er wel steeds meer organisaties die een gedeelte van hun organisatie circulair maken. ‘Niet lullen, maar poetsen.’
Jonker: “Er is bijvoorbeeld een bedrijf dat al jaren broodbakstraten maakt. Die hebben nu een 3D-printer waarmee ze onderdelen kunnen printen om die machines te repareren. Oude, afgeschreven machines of onderdelen hopen ze in de toekomst te gebruiken om daar weer metaalpoeder mee te maken dat als grondstof in de 3D-printer gaat.”
Zie ook: Waarom maak je van jouw bedrijf een kringloopbedrijf

Steeds meer organisaties denken na over circulair ondernemen. Dat nadenken is goed, maar er moet ook actie ondernomen worden. Jonker spreekt dan ook zijn vreugde uit dat er onlangs een ambtelijke top is geweest die moet leiden tot vijf transitieagenda’s. Het programma heet Nederland circulair 2050, en de vijf grote thema’s zijn biomassa, bouw, maakindustrie, kunststoffen en consumptiegoederen. Jonker noemt dit de grote verbouwing van Nederland: “Dit betekent dat er een grote groep mensen vanuit een economisch perspectief bezig is om kaders aan te reiken voor de circulaire economie om de maatschappij te verbouwen. Maar ik heb wel twee zorgen. Ten eerste ben ik bang dat het debat zich loszingt van de politieke realiteit en niet genoeg verbindt. Hoe zien we dit overheidsprogramma terug in het regeerakkoord? Ten tweede: hoe kunnen we nu in een tijd van ingewikkelde problemen en de noodzaak om circulair te organiseren weer in bedrijfskolommen denken?”
Circulaire economie gaat verder dan recyclen
Uiteindelijk moeten we naar een duurzame, circulaire maatschappij, vindt de hoogleraar en daarvoor moet meer gedaan worden dan in kolommen denken. Veel mensen denken dat de circulaire economie betekent dat er beter gerecycled moet worden. Maar Nederland is al heel goed in recyclen. Vooral mono-stromen, zoals papier, plastic en auto’s. Maar dat is nog geen economie, want hier moet geld bij. Jonker: “In de circulaire economie ga je een ander systeem bouwen. Je zegt niet ik bouw huizen en ik kweek bloemkolen. Nee, je zegt: ik bouw een sophisticated wijk met een gesloten energiesysteem, en passant verwerk ik ter plekke afvalwater, en ik kweek bloemkolen en tomaten op de warmte en nutriënten die vrijkomen. Daardoor ontstaat ook nog eens nieuwe werkgelegenheid. Dat organiseren is de circulaire economie.”
Onderzoek: bedrijven vinden circulair lastig
Sinds 1 januari 2016 deed Jonker een groot nationaal onderzoek naar de circulaire economie. “Er is een levendig debat over de circulaire economie, maar dat reflecteert nog niet de praktijk’, stelt hij, ‘Als we ervan uit gaan dat er ongeveer 750.000 bedrijven zijn in Nederland, dan hebben we tussen de 250 en 500 echt circulaire bedrijven. En dan heb je heel veel bedrijven die bezig zijn met iets circulair te bedenken of op te zetten. Om een stukje van hun bedrijfsvoering circulair te maken.”
Het onderzoek laat ook zien dat veel bedrijven moeite hebben om businessmodellen te bedenken die circulair zijn. “Daarom bieden wij een toolkit aan met daarin vijf onderdelen die kunnen helpen om een circulair businessmodel te ontwikkelen. Want veel bedrijven proberen de nieuwe, circulaire economie in een oud jasje te gieten. En dat lukt niet. Want in de circulaire economie is de organisatie niet meer het middelpunt, maar het netwerk, de kringloop. De strategie is daarbinnen het stiefkindje. Ik vind dat de circulaire economie een eigen strategie nodig heeft, maar veel respondenten hebben daar nog nooit over nagedacht. Ze hebben bijvoorbeeld nog nooit gedacht over wat het betekent als je operational excellence gaat toepassen binnen de CE.”
Circulaire businessmodellen
De grote vraag die overblijft is wat er nu moet gebeuren. Jonker wil een vervolgonderzoek starten waarbinnen hij een uitgebreidere toolbox maakt om de circulaire economie bereikbaar te maken voor zoveel mogelijk bedrijven. Een mecanodoos met bouwstenen voor bedrijven om circulaire businessmodellen te ontwikkelen. Daarnaast wil Jonker starten met het geven van workshops over businessmodellen in de circulaire economie. “Want we moeten niet lullen, maar poetsen. Linksom of rechtsom, we moeten naar een duurzame en circulaire samenleving.”
Collegereeks Controller als Business Partner
In 6 exclusieve colleges gaan hoogleraren en experts uit de praktijk in op alle aspecten van digitale transformatie, robotisering, cyberrisico’s, privacyissues en wat voor een impact het heeft op uw dagelijkse werkzaamheden. Jan Jonker gaat in zijn college in op veranderingen in waardecreatie en de nieuwe business- en verdienmodellen die dat vraagt. De collegereeks geeft verdieping en inspiratie, praktijkvoorbeelden geven inzichten in uw veranderende rol binnen de organisatie.
