Meten is weten. Dat aloude adagium volgen financials controllers, business controllers en CFO’s sinds jaar en dag. Dat is goed natuurlijk, want zonder kpi’s en doelstellingen werken we er maar wat losjes op los. Maar dan is er ook zoiets als ambitie die we als Nederlanders in Nederlandse organisaties vrijwel gelijk vertalen naar budgetten en targets, waardoor deze meteen druk opleveren op de organisatie.
Want zijn die targets wel reëel en haalbaar? Durven we op te staan tegen onze boardroom als dat niet zo is en bestuurders deze er doorheen drukken? De andere kant is ook waar: zonder wrijving geen glans, zullen we maar zeggen. Wie lage targets en doelen stelt, komt ook niet in beweging.
Brede welvaart
Daarover ging een inspirerend gesprek dat ik onlangs had met Annemieke Nijhof, algemeen directeur bij Deltares. Ze was Directeur-Generaal Water bij het ministerie van Verkeer en Waterstaat. Nijhof leidde in 2018 de klimaattafel Mobiliteit tijdens de vormgeving van het Nederlandse Klimaatakkoord. Zij toonde zich in haar pleidooi een groot voorstander van Brede Welvaart. Dus niet allen kijken naar financiële waarde, maar ook naar maatschappelijke waarde en waarden. Dat zou ons verlossen van die vermaledijde theorie van Milton Friedman. Volgens hem zou een bedrijf alleen verantwoording hoeven af te dragen aan zijn aandeelhouders en hun opbrengsten moeten maximaliseren. Er ontstond zo aandeelhouderskapitalisme, met veel minder oog voor medewerkers en de context of omgeving.
Overspoeld door rapportage-industrie
Nog inspirerender werd het toen we spraken over rapportages over duurzaamheid. Volgens Nijhoff dreigen we in duurzaamheidsland overspoeld te worden door de rapportage-industrie. Natuurlijk, meten is belangrijk, maar als we daardoor onze doelen naar beneden bijstellen dan activeren die cijfers maar matig. Dat is wat een ambitie juist wel doet. Je moet volgens haar ambitie niet verwarren met doelstellingen. Ambitie is als een elastiek dat je kunt oprekken, maar alleen zodanig dat het niet knapt. Het moet creatieve spanning opleveren waardoor de organisatie creatief gaat bewegen. Leiders zorgen dat dat elastiek op spanning komt. Zeker bij dit onderwerp.
Cruijffiaans
Zet dat eens af tegen de kpi- en performance-managementcultuur waarin menig financial gevangen zit. Meten is weten, maar dat meten activeert niet. Dat is wellicht nog het meest zichtbaar als rapportages prachtig elke maand worden opgeleverd, maar niemand ernaar kijkt. Stel, u zou die rapportage niet sturen? Wat gebeurt er dan? En bent u genoeg bezig om dat elastiek op te rekken voor de toekomst of houdt u in spreadsheets alleen maar de dag van vandaag in de gaten? Bijna Cruijffiaans werd het toen Nijhof verhaalde over haar tijd als raadsadviseur van minister-president Balkende en gevraagd werd om de ambities in duurzaamheid op papier te zetten. In dat opgeleverde stuk kwam te staan: “Je moet ambities voor de toekomst niet laten remmen door de onzekerheid over de haalbaarheid ervan.”
In dat licht wens ik u veel ambitie en de wijsheid die in die zin besloten zit. Natuurlijk, u mag en moet zelf meten. Maar dan wel in de wetenschap dat meten alleen niet activeert.
