De oorlog in Oekraïne en daaropvolgende sancties tegen Rusland zetten de financiële markten onder druk. De energieprijzen stijgen door en de inflatie breekt records. Dit concludeert de AFM in het jaaroverzicht van 2021, waarin het inzicht in de marktsituatie en de impact op de sector en de consument.
Oorlog in Oekraïne brengt nieuwe onzekerheid
Terwijl de gevolgen van de coronapandemie voor de samenleving en economie nog worden gevoeld, brengt de oorlog tussen Rusland en Oekraïne een nieuwe schok teweeg. Deze oorlog is in de eerste plaats een humanitaire ramp en leidt daarnaast tot een verslechtering van de internationale economische omgeving. De Russische invasie van Oekraïne zal de economische bedrijvigheid en de inflatie beïnvloeden, via hogere energie- en grondstoffenprijzen, de verstoring van de internationale handel en een verzwakking van het producenten- en consumentenvertrouwen.
De reikwijdte van deze effecten zal afhangen van het verloop van het conflict, de impact van de al getroffen sancties en eventuele nieuwe maatregelen. Hoewel het dus nog onzeker is in hoeverre de Nederlandse economie geraakt zal worden, is wel al duidelijk dat het consumentenvertrouwen ineenzakt en de aandelenmarkten enigszins nerveus acteren.
De oorlog tussen Rusland en Oekraïne leidt tot een verslechtering van de internationale economische omgeving
Stijgende energieprijzen meest voelbaar
De economische gevolgen voor Nederland zijn op korte termijn het meest voelbaar via de stijgende energieprijzen, die een groot aandeel hebben in de huidige hoge inflatie. De oplopende geopolitieke spanningen en de militaire inval in Oekraïne leiden tot onzekerheid rondom het aanbod en transport van goederen, zoals metaal en graan, en energie, zoals olie en gas. Dit vertaalt zich in sterke prijsstijgingen, wat de inflatie verder doet stijgen. De inflatie bevindt zich de laatste maanden op zeer hoge niveaus en ook ver boven de doelstelling van de Europese Centrale Bank.
Stijgende rentes
Een gevolg van de hoge inflatie is dat de kapitaalmarktrentes zullen stijgen. Daarnaast heeft een aantal centrale banken inmiddels de beleidsrente verhoogd, en de ECB heeft aangekondigd haar verruimende beleid in versneld tempo af te bouwen, waarmee zij ook voorsorteert op een renteverhoging. Hypotheekrentes stijgen mee en zijn in Nederland inmiddels verdubbeld in een paar maanden tijd. Dit kan bijdragen aan een ontspanning van een oververhitte huizenmarkt, die de afgelopen periode werd gekenmerkt door sterke prijsstijgingen en weinig aanbod.
Een groot deel van de risico’s en onevenwichtigheden die de AFM ziet in de financiële sector vindt zijn oorsprong in de lage rente. Een hogere rente helpt om deze terug te buigen in de richting van meer robuuste marktomstandigheden.
De langdurig lage rente heeft geleid tot een zoektocht naar rendement, die tal van onevenwichtige situaties heeft veroorzaakt, omdat daarmee onderliggende risico’s stelselmatig worden ondergewaardeerd. Denk hierbij aan sterk toegenomen beurskoersen en andere activawaarderingen, de opkomst van risicovolle activa als SPACs en crypto’s, en de overspannen huizenmarkt en daarmee samenhangende druk op de hypothecaire leennormen. Langdurig lage rentes leidden ook tot grote druk op verdienmodellen van banken en levensverzekeraars en de dekkingsgraad van pensioenfondsen.
