De digitale transformatie van organisaties gaat van grote invloed zijn op de rol van leiders. Dat concludeert Ralf Knegtmans, managing partner en mede-eigenaar van De Vroedt & Thierry en talent & leadership expert. “In de nieuwe wereld hebben we geen behoefte meer aan de oude command and control-leiders.”
Volgens Knegtmans, die samen met Ylva Poelman het boek Leadership in the digital world schreef, vindt er een herdefiniëring van leiderschap plaats. “We gaan de omslag zien van macht naar gezag naar invloed. De nieuwe leiders moeten zich opnieuw uitvinden en in staat zijn exploitatie en exploratie te combineren. Voorheen draaide het vooral om winstmaximalisatie. Dat is niet helemaal irrelevant geworden, want de meeste organisaties moet nog steeds winst maken om op de lange termijn te overleven. Maar ze moeten ook onder invloed van technologie en in een snel veranderende wereld in staat zijn om te innoveren. Die exploratie is minstens zo belangrijk, anders is er geen toekomst voor hen weggelegd.”
Blijven innoveren
De rol van leiders is hiermee veel moeilijker geworden. “Dat heeft mede te maken met de combinatie van exploitatie en exploratie. Als je vroeger als organisatie jaar op jaar meer winst maakte, deed je het al heel goed. Tegenwoordig moet je ook blijven innoveren, want anders komt er een partij, vaak niet eens uit je eigen industrie, die je totaal overbodig maakt of keihard aanvalt. De voorbeelden van Kodak en Nokia zijn bekend. En neem ook Tesla, dat de traditionele automerken Audi, Mercedes en Volkswagen aanviel. Zij kwamen uit een volstrekt onverwachte hoek, maar zijn een ontzettend dominante partij geworden.”
Tech savvy zijn
De digitale transformatie is niet iets wat gisteren is ingezet, maar toch valt er nog een wereld te winnen. Knegtmans: “Boardroommembers moeten tegenwoordig tech savvy zijn, maar dat zijn ze nog lang niet allemaal. Soms weten ze niet wat blockchain en de cloud is of hoe data analytics werkt. Wat je bij organisaties dan nog wel eens ziet, is dat ze een Chief Digital Officer inhuren en denken dat ze hiermee klaar zijn voor de toekomst. Zo makkelijk gaat het niet. Het moet in de haarvaten van de board verankerd zijn. Boardroommembers hoeven niet alwetend te zijn, maar moeten wel een minimum aan kennis hebben. Om de juiste vragen aan hun managers te stellen en de verkregen input te kunnen toetsen. Anders nemen ze beslissingen op basis van een te beperkte kennis en kunde.”
“Als je vroeger jaar op jaar meer winst maakte, deed je het al heel goed. Tegenwoordig moet je ook blijven innoveren.”
Afscheid van old boys network
Het oude leiderschap gaat als gevolg van de digitale transformatie verdwijnen, stelt Knegtmans. “In de nieuwe wereld hebben we geen behoefte meer aan de oude command and control-leiders. Deze traditionele leiders worden snel overbodig. Die bijvoorbeeld niet begrijpen wat de consequenties van de cloud en digitalisering zijn. Het old boys network, met de mastodonten, gaat nu versneld met pensioen. De wereld heeft behoefte aan nieuwe leiders die openstaan voor meritocratie. Waarbij het credo niet langer luidt: wie de baas is mag het zeggen, maar wie het weet mag het zeggen.”
Leeftijd in de boardroom gaat naar beneden
“Als gevolg van deze ontwikkeling gaat de leeftijd van de boardroom naar beneden. Ik doe dit werk nu 22 jaar en toen ik ermee begon was de gemiddelde leeftijd van een board of een raad van commissarissen per definitie zestig jaar of ouder. Die leeftijd is al naar beneden gegaan. Een uitzondering daargelaten van specialisten, is het ondenkbaar dat een groot deel van de toekomstige board deze leeftijd heeft.”
Onwetendheid erkennen
Een belangrijke eigenschap van de nieuwe leider is het hebben van een open geest voor vernieuwing, vervolgt Knegtmans. “Leiderschap in de digitale wereld gaat om personen die krachtig genoeg zijn te snappen wat ze niet weten en dat openlijk durven toegeven. Organisaties zoeken geen mensen die pretenderen alles te weten en te kunnen. Ze zoeken mensen die erkennen bepaalde dingen niet te weten en die zeggen dat ze daar andere mensen voor nodig hebben. Dat hoort ook bij de taken van een leider. Hij of zij moet in staat zijn om het beste futureproof team te selecteren.”
Een echte purpose
Het is volgens Knegtmans één van de vijf cruciale taken van leiders. “Daarbij komt het zorgen voor een goede strategie. Dat hoeven ze niet alleen te doen, maar ze moeten samen met het team in staat zijn om een strategie te formuleren. Het liefst met een echte purpose, want anders is de jonge generatie niet snel geïnteresseerd om voor je te werken. Ook moeten leiders in staat zijn om medewerkers te mobiliseren, uit te dagen en te inspireren. Ze moeten de randvoorwaarden voor succes kunnen creëren, waarbinnen medewerkers kunnen excelleren. En tot slot moeten ze de organisatie beter, innovatiever en liefst winstgevend laten draaien. Dat is de combinatie van exploratie en exploitatie.”
“Leiderschap in de digitale wereld gaat om personen die snappen wat ze niet weten en dat openlijk durven toegeven.”
Indra Nooyi als voorbeeld
Wat volgens de talent & leadership expert ook meehelpt, is als je als leider een geloofwaardig boegbeeld bent. Indra Nooyi, voormalig CEO van PepsiCo, vindt hij zo’n type leider. “Ik heb haar gesproken voor mijn boek. Ze is een van de meest getalenteerde en invloedrijkste leiders ter wereld. Tegenwoordig zit ze in de board van Amazon. Wat zij tegen mij zei over leiderschap vind ik heel illustratief. Zij zei: ‘Toen ik hier als jong meisje bij PepsiCo kwam, was de baas de almachtige en alwetende leider. Die wist van alles het meest af en had veel macht. Van alle disciplines had hij de meest geaccumuleerde kennis en ervaring. Ik besefte mij als CEO dat ik niet alles kon weten. Alles weten over marketing, finance, HR en strategy is in de snel veranderende en digitaliserende wereld geen doen.’”
“Zij toonde haar krachtige kant door de kwetsbare kant te tonen. Ze had veel ervaring, maar besefte dat ze niet alles kon weten. De jonge generatie medewerkers wist veel meer af van zaken als digitale marketing. Bovendien snapte dat ze dat ze de maatschappelijke verantwoordelijkheid had om een ongezond bedrijf te transformeren om relevant te blijven door ook gezonde producten op de markt te brengen. Ik vind haar een indrukwekkende leider.”
Mens wordt niet vervangen
Knegtmans denkt niet dat de rol van leider in een organisatie wordt overgenomen door een computer en daarmee de inbreng van de mens verdwijnt. “Leiders kunnen zich steeds meer bedienen van bijvoorbeeld data analytics en kunstmatige intelligentie. Maar het zijn vooralsnog hulpmiddelen. Al gaan de ontwikkelingen wel heel snel. Zo heb je natuurlijk al wel de supercomputer Watson van IBM, die ook ingezet wordt voor de medische wetenschap. Daarin zit onder andere de geaccumuleerde kennis van alle artsen van de wereld. Als je Watson een diagnose laat doen van je ziektebeeld en jouw huisarts om de hoek ook, kan ik je wel vertellen welke diagnose preciezer is… Een huisarts gaat dit in de toekomst gebruiken om op basis van de output een beslissing te nemen. Dat besluit en de communicatie daarover wordt voorlopig niet overgenomen door een computer. Je wilt niet dat een computer zegt dat je kanker hebt. Of dat een computer nee zegt tegen je hypotheekaanvraag voor je droomhuis.” Wordt de nieuwe baas straks vervangen door een robot? “De ontwikkelingen op het vlak van technologie gaan randsnel, maar zoals we in ons boek concluderen: ‘Een computer als baas, dat duurt nog wel even.’”
