De val van het vierde kabinet Rutte is allerminst een verrassing. Na een zeer moeizame formatie begonnen de partijen aan een ingewikkelde reis, de gekenmerkt werd door conflicten, halfslachtige besluiten en uitstelgedrag. Ik laat de verklaring voor deze mislukking maar even voor wat hij is en ik beperk me tot een paar observaties die ik als econoom doe.
Een van de problemen waarmee de politiek kampt is dat het in het versplinterde politiek landschap zeer moeilijk is om ingrijpende besluiten te nemen. Altijd weer staat er een partij op die vindt dat zijn belang wordt geraakt en die partij vraagt vervolgens om compensatie. Daardoor worden naar mijn oordeel verkeerde besluiten genomen.
Verschuiven van de rekening
Een goed voorbeeld vind ik de klimaatplannen van dit kabinet. Het is duidelijk dat de klimaatverandering een groot probleem is. In economisch opzicht zou het het beste zijn om de partijen die met hun CO2-uitstoot bijdragen aan de opwarming van de aarde daarvoor in de vorm van een heffing te laten betalen. Daardoor komt de rekening waar hij hoort: bij de vervuiler. Dat gebeurt echter maar zeer beperkt. In plaats van forse heffingen door te voeren, kiest dit kabinet ervoor om op grote schaal projecten te suïcideren. Daardoor verschuift de rekening in twee opzichten: naar de toekomst en naar onze kinderen. Dat geldt ook voor de stikstofplannen: de gemeenschap betaalt. Daarnaast was dit kabinet zeer ruimhartig met het betalen van compensaties. Men smeet met geld om de burgers te beschermen tegen de hoge kosten van energie. Veel van deze maatregelen kwamen te goede aan de partijen die al veel energie gebruikten.
Het op grote schaal betalen van de rekening die andere partijen laten liggen en het compenseren van groepen burgers is een medicijn met zeer nadelige bijwerking. Ik noemde al dat we de rekening doorschuiven naar de toekomst. Maar door al dat geld rondpompen loopt ook het overheidstekort verder op. Dat is een gevaarlijke vorm van beleid. Omdat het redelijk goed gaat met de economie is stimuleren niet nodig. Sterker nog: de extra uitgaven leiden tot meer inflatie waardoor de centrale banken gedwongen worden de rente meer en langduriger te verhogen dan noodzakelijk is. De hogere rente raakt de economie en dan met name de kapitaalintensievere sectoren zoals de woningbouw.
Hoogst ongelukkig
De beleidsmix van Rutte IV was dus een hoogst ongelukkige en een weinig effectieve. Natuurlijk moet er wat gedaan worden aan het klimaat, uiteraard moeten de zwakste groepen zoveel mogelijk beschermd worden tegen de gevolgen van dure energie, maar die problemen los je niet op door met geld te strooien. Een nieuw kabinet zal betere keuze moeten maken en daarbij meer dan nu het geval is zakelijke afwegingen moeten maken.
