Momenteel ondergaat de gezondheidszorg een digitale transformatie die wordt gedreven door technologische vooruitgang en de groeiende behoefte aan patiëntgerichte zorg. Daan Dohmen, een vooraanstaand expert op het gebied van eHealth en digitale gezondheidsinnovatie, benadrukt de urgentie van deze transformatie. De bijzonder hoogleraar Digitale transformatie in de zorg pleit voor een nieuwe soort zorg: de digitale dorpsdokter. ‘’De digitale dorpsdokter is de dokter van vroeger, maar dan in een nieuwe jas.’’
Dohmen droomde altijd al van om arts te worden. Hij steekt van wal: ‘’Ik begon met het werken in een bejaardentehuis met het idee om daar ervaring op te doen. Daar zag ik hoe ouderen, ondanks alle goede bedoelingen, afhankelijk werden van het systeem. We regelden namelijk alles voor ze en ontnamen ze een stuk vrijheid. Ik zag hoe mensen naar die afhankelijkheid snakten.’’ Na zijn studie dacht hij na over zijn vervolgstap. ‘’Hoe kunnen we technologie gebruiken om ouderen een stuk zelfstandigheid terug te geven en hoe zorgen we ervoor dat ouderen langer zelfstandig kunnen wonen? Dat werd mijn eerste bedrijf’’, legt Dohmen uit. Niet alleen bij ouderen, maar ook in eigen kring zag hij het terug: ‘’Toen mijn zwager ziek werd, zag ik dat al zijn energie op ging aan het ziekenhuis, maar niet aan de laatste fase van zijn leven zoals met familie en vrienden. Ik heb mijn activiteiten verkocht zodat ik al mijn energie kon focussen op digitale transformatie.’’
Lees ook: Pak de kansen van de digitale transformatie
Digitale transformatie in de zorg
Met digitale transformatie doelt de bijzonder hoogleraar op het creëren van een wendbare en toekomstbestendige zorgorganisatie, waarbij de patiënt en zorgverlener centraal staat. Het gaat om een continu proces dat invloed heeft op elke stap binnen het zorgtraject en die het behandeltraject optimaliseert. Het digitale aspect dient als ondersteuning van die optimalisatie. Dohmen : ‘’Wat je ziet in de zorg is dat de wereld zoals het nu is snel verandert en niet meer zo voorspelbaar is geworden dat technologie niet nodig is. Je hebt eigenlijk een cultuur nodig die verandering als een constante accepteert.’’
‘’Waar je meer dan tien jaar geleden een plan en businesscase schreef, een budget kreeg en aan de slag ging, is dat bij digitale transformatie niet het geval”,’ legt Dohmen uit over de inzet van digitale transformatie in de zorg. ‘’Dus je begint met kleine stapjes technologie toe te passen; of het nou gaat om kunstmatige intelligentie of een app voor thuismonitoring, zoals wij nu doen. Van daaruit ga je leren en bijsturen om zo een volgende stap te zetten. Dat vereist, van jouw team en van jezelf, een andere mindset. Namelijk, een mindset waarin je jezelf kunt bijsturen en kunt aanpassen op basis van de nieuwe mogelijkheden die zich voordoen.’’
“De druk op zorgverleners is heel groot. Dus als je onnodige zorg voorkomt, heb je meer tijd voor andere patiënten.”
Uitdagingen in het vak
Toen covid kwam, zag Dohmen de manier waarop zorg werd verleend sterk veranderen: ‘’Eigenlijk veranderde alles. De ziekenhuizen moesten andere manieren vinden om patiënten te bereiken. In de coronaperiode werden patiënten op grote schaal op afstand gemonitord om zo capaciteiten in het ziekenhuis vrij te spelen. Zo zijn er mini callcenters, ook wel medische regiecentra, ontstaan waar verpleegkundigen, onder leiding van een arts, in feite de eerste analyse doen, de data bekijken en inspelen op de vraag die er is. De regiecentra’s zijn er inmiddels in de meeste regio’s.’’ Inmiddels ziet Dohmen dat een deel van de zorgverleners teruggegaan is naar de oude werkwijze. ‘’Dat vindt men in de zorg ook jammer. Maar de technologische ontwikkeling is nu zo ontvangen, dat het niet meer weg te denken is. De thuismonitoringscentra die zijn ontstaan, breiden uit. Dat is juist behouden.’’
Lees ook: “Digitale geletterdheid, my ass!”
Binnen de zorg ziet Dohmen twee belangrijke uitdagingen die steeds belangrijker worden. ‘’De eerste is dat we zoveel vraag naar zorg hebben, maar niet genoeg zorgverleners hebben om die zorg te kunnen leveren. Alleen in Nederland al gaat het om 130.000 tot 150.000 zorgverleners die we de komende jaren tekort gaan komen door simpelweg vergrijzing en allerlei ziekten waar we niet meer vroegtijdig aan overlijden. We hebben aan de ene kant dus een noodzaak om dingen anders te gaan doen, want anders kunnen de zorgverleners het simpelweg niet aan. En aan de andere kant hebben we te maken met onze eigen verwachtingen als patiënt.’’ Dohmen voegt toe dat ‘’digitale technologie dus een hele belangrijke rol speelt.’’
‘’Als je data gaat verzamelen over hoe het met iemand gaat, wordt het mogelijk om te analyseren en eerder in te grijpen.’’
De ideale zorg
Dohmen heeft een visie op de manier waarop de zorg gefaciliteerd kan worden ‘’Uiteindelijk wil je als patiënt een stukje eigen regie hebben over hoe je zorgtraject eruitziet. Dus als het ware aan de hand meegenomen worden in een tijdlijn waarin je een overzicht hebt van alle stappen in het zorgtraject en waarbij je informatie aangereikt krijgt over stappen die je zelf kunt zetten, maar waarbij je tegelijkertijd wel constant in contact bent met jouw zorgteam zonder dat je de hele tijd naar het ziekenhuis hoeft te gaan.’’ Hoe dat traject eruitziet legt Dohmen als volgt uit: ‘’Stel, je hebt last van hartkwalen. Dan krijg je door de dokter medicijnen voorgeschreven. Maar in deze situatie krijg je ook een app die jou als het ware gaat coachen in het ziekteproces. De app gaat je elke week, afhankelijk van jouw situatie, begeleiden door bijvoorbeeld vragen te stellen over je levensstijl en klachten, maar vraagt ook om metingen. Op basis van die gegevens kan de app je adviezen geven of doorsturen naar een zorgverlener.”
Lees ook: Bedrijven kunnen groei realiseren met digitale transformatie
De digitale dorpsdokter, zoals Dohmen dat noemt, stelt patiënten in staat om op afstand contact te hebben met zorgverleners, waaronder huisartsen. Dat legt hij als volgt uit: ‘’Ik woonde vroeger in een dorp met een huisarts. Samen met zijn vrouw, de assistent, stonden zij 24 uur per dag klaar voor hun patiënten. Die tijd bestaat niet meer, dat willen mensen ook niet meer. Als patiënt is het natuurlijk wel fijn om te weten dat er altijd iemand voor je klaarstaat en je kan helpen. Dat kan met een digitale dorpsdokter: een dorpsdokter in een nieuwe jas.’’ De digitale dorpsdokter biedt de mogelijkheid om medische zorg en begeleiding te bieden zonder fysiek naar een doktersafspraak te hoeven gaan. Dohmen voegt daaraan toe: ‘’Als je data gaat verzamelen over hoe het met je gaat, over een langere periode, wordt het mogelijk om die met algoritmes te analyseren. Zo kun je bepalen op welke momenten het echt noodzakelijk is om contact te hebben met een arts of wanneer je langs moet komen. Dat bespaart voor beide partijen onnodige consulten, soms tot wel 50 procent. Of zelfs 80 procent minder opnames, zoals bleek uit een onderzoek in Londen. Simpelweg omdat je een beter beeld van de patiënt hebt en beter kan ingrijpen dan wachten totdat het te laat is, zoals nu vaker voorkomt.’’
Als bijzonder hoogleraar Transformatie in de zorg, werkt Dohmen aan een onderzoek naar nieuwe leiderschapsmodellen en verdienmodellen, specifiek voor digitale transformatie in de zorg. Dohmen ziet in de zorg dat ‘’men haastig op zoek is naar een nieuwe manier om lucht te kunnen houden in het werk. De druk op zorgverleners is heel groot. Dus als je onnodige zorg voorkomt, heb je meer tijd voor andere patiënten.’’ Hij vertelt dat zorgverleners hun tijd anders konden indelen tijdens covid en tegenover de digitale transformatie een positieve houding hebben. Hij merkt daarbij op: ‘’Wel als onderdeel van een behandeling en niet dat patiënten willekeurig een app kunnen downloaden. Net als dat een pil wordt voorgeschreven, schrijf je een zorgbehandeling voor.’’
Strikte wetgeving
Hoewel de digitale transformatie veelbelovend is, voorziet Dohmen ook een paar uitdagingen. Hij wijst op de complexiteit van het gezondheidssysteem, waarin verschillende belanghebbenden en regelgevende instanties betrokken zijn. ‘’De wetgeving is strikt en wordt steeds strikter. De bestaande app is ook officieel een medical device, wat betekent dat het gereguleerd wordt als een medisch hulpmiddel. De digitale dorpsdokter moet voldoen aan hele zware wetten en eisen om bijvoorbeeld de kwaliteit en privacy te garanderen. Het gaat natuurlijk wel om gegevens van patiënten.’’
Lees ook: 4 obstakels voor digitale transformatie en hoe deze aangepakt kunnen worden
Kansen voor innovatie
Dohmen benadrukt nogmaals het belang van digitale transformatie in de zorg, die talrijke kansen voor innovatie biedt: ‘’Vanuit onze purpose willen we de ruimte voor de zorg creëren. Dat alle patiënten zorg ontvangen op een menselijke manier. De zorg die er was, bestaat niet meer, dus dan kun je beter omarmen wat er gaat komen.’’ Met behulp van digitale technologieën kunnen zorgverleners een meer gepersonaliseerde benadering bieden, waarbij de behoeften en voorkeuren van de patiënt centraal staan. Dit vereist het bouwen van digitale gezondheidsoplossingen die intuïtief, toegankelijk en gebruiksvriendelijk zijn voor zowel zorgprofessionals als patiënten.
