Een boek dat mythes ontkracht en uitnodigt tot bescheidenheid en zelfreflectie. Het boek ‘Misleid: 11 leugens over leiderschap’ van Twan van de Kerkhof, directeur van het European Leadership Platform, ontkracht de mythes die de ronde doen over leiderschap. “Zo zijn er veel elementen van leiderschap die net zo belangrijk waren voor Karel de Grote als voor Steve Jobs.”
Van de Kerkhof is al dertig jaar bezig met het onderwerp leiderschap. De eerste tien jaar als journalist voor allerlei kranten en tijdschriften en de laatste twintig jaar als directeur van het European Leadership Platform, een leiderschapsnetwerk voor senior executives. “Leiderschap kent zoveel verschillende facetten en ik heb het ei van Columbus nog niet gevonden. Ik vermoed dat dit er ook niet is. Dat maakt het zo interessant om er eindeloos mee bezig te blijven. Het is een heel gelaagd onderwerp.”
Antiautoritair
Het zaadje voor de interesse in het onderwerp werd geplant in zijn jeugd, zegt Van de Kerkhof. “Ik kreeg van mijn ouders een boodschap mee. Zei zeiden: ‘luister heel goed naar anderen en doe wat je gezegd wordt. Dan komt het allemaal goed.’ Rond mijn twintigste ben ik er heel antiautoritair van geworden en vervolgens is mijn nieuwsgierigheid naar het onderwerp gewekt. Ik wilde weten wie die mensen waren die blijkbaar wisten hoe het moest. Wat beweegt hen? Hoe komen ze tot hun wijsheid? Ik ben nu zeker niet meer antiautoritair, maar het is wel een van mijn belangrijkste gewoontes om altijd overal vragen bij te stellen. Ik aanvaard autoriteit niet vanzelfsprekend, maar ik ben er ook niet per sé op tegen.”
Onzin over leiderschap
‘Misleid: 11 leugens over leiderschap is het achtste boek over leiderschap dat Van de Kerkhof heeft geschreven. “Het was al weer tien jaar geleden dat ik mijn laatste boek had geschreven. Dus begon het weer te jeuken. Ik vind schrijven namelijk heel leuk. Daarnaast bestaat het European Leadership Platform dit jaar twintig jaar en dat willen wij luister bijzetten met een boek. Waarom dit boek?”, herhaalt Van de Kerkhof de vraag. “Op een gegeven moment viel bij mij het kwartje dat er zoveel onzin over leiderschap de ronde doet. Dat moest hoognodig eens ontkracht worden. Er zijn veel opvattingen over leiderschap die niet waar zijn. Mensen praten elkaar klakkeloos na. Zoals dat leiderschap alleen maar voor bazen is. Dat leiders nooit ergens tijd voor hebben en dat ze altijd weloverwogen en rationeel zijn. Ik benoem elf van die leugens in het boek.”
Volgens Van de Kerkhof is leiderschap niet universeel. Dat haalt hij ook aan in zijn boek. “Elke situatie creëert haar eigen leiderschapsuitdaging. Die uitdaging verandert als gevolg van de tijd, de verschillende soorten organisaties, de omvang van de organisatie, de gebruikte technologie, et cetera. Als een nieuwe situatie zich voordoet, zal blijken dat er ook nieuwe leiders nodig zijn. Aan de andere kant zijn leiders soms in staat om zichzelf opnieuw uit te vinden en kunnen ze zo nog een tijdje mee. Het is alleen een feit dat een organisatie die zwaar aan het krimpen is en mensen ontslaat, een ander soort leider nodig heeft dan een internetbedrijf dat een steile groeicurve doormaakt en waar alle millennials aan boord gehouden moeten worden.”
Nieuw leiderschap?
Elke tijd vraagt om nieuw leiderschap, is nog een leugen die Van de Kerkhof ontkracht. “Het lijkt soms zo, maar er zijn veel elementen van leiderschap die net zo belangrijk waren voor Karel de Grote als voor Steve Jobs. Hoe krijg je mensen mee in de doelen die je stelt? Stel je doelen die mensen aanspreken? Kun je een organisatie bouwen die continuïteit heeft, dus niet aan zichzelf ten onder gaat? Kun je jezelf een beetje in de hand houden en niet iedereen over de kling jagen? Dit zijn aspecten die, welke tijd het ook is, belangrijk blijven.”
“Er zijn veel elementen van leiderschap die net zo belangrijk waren voor Karel de Grote als voor Steve Jobs.”
Blijven leren
Om als leider effectief te blijven, zo stelt Van de Kerkhof, is een growth mindset broodnodig. “Dat betekent dat leiders moeten blijven leren en niet denken dat ze er al zijn. Leiders moeten om kunnen gaan met complexiteit. Dat is iets anders dan gecompliceerdheid. Leiders moeten zich bewust zijn van zichzelf. Dat betekent vooral dat ze moeten zien wat hun gedrag is en hoe ze dat kunnen reguleren. Ze kunnen bijvoorbeeld niet helemaal uit hun plaat gaan. Voor dat gedrag krijg je vroeg of laat de rekening gepresenteerd, zoals we hebben gezien bij Matthijs van Nieuwkerk. Dat bewustzijn moet je hebben. Daarnaast moeten leiders om kunnen gaan met feedback en zelfs om feedback willen vragen. Zeker als je de hoogst verantwoordelijke bent, krijg je bijna nooit spontaan feedback.”
Het is dus zaak om je eigen tegenkracht te organiseren, constateert Van de Kerkhof. “Dat er mensen zijn die eerlijk durven te zijn naar jou toe over wat je misschien niet goed doet. Ook moet je als leider reflecteren. Het is heel verleidelijk om de hele dag van het ene brandje naar het andere brandje te rennen en heldhaftig proberen problemen op te lossen. Daardoor kan jouw aanwezigheid niet gemist worden. Alleen het is ook hele belangrijk om af en toe tijd en ruimte te nemen om een stapje terug te doen uit the heat of the moment. Een houthakker kan ook wel bomen blijven hakken, maar hij moet ook af en toe zijn bijl slijpen. Anders werkt hij heel hard, maar gaat er geen boom om.”
Kwetsbaar opstellen
Leiders die denken dat ze altijd gelijk hebben, slaan de plank mis. Van de Kerkhof: “De baviaan die boven op de apenrots zit, is niet meer van deze tijd. Dus je kunt niet meer denken dat jij het als leider het beste weet. Of denken dat je het alleen kunt en dat je alles zelf op moet pakken. Dat zijn overtuigingen die leiders kunnen hebben, maar die niet per sé behulpzaam zijn. Sterker nog, deze zijn het tegenovergestelde van behulpzaam. In sommige situaties, bijvoorbeeld een crisis, kan het tijdelijk effectief zijn. Maar, zo heeft het verleden ook uitgewezen, werkt het nooit voor langere periodes. Het vraagt dus om een nauwkeurige balans. Dat betekent vooral dat je als leider open moet staan voor feedback en dat je goed naar jezelf moet kunnen kijken. Leiders moeten zichzelf kwetsbaar op durven stellen.”
